Uçaklarda Geri Vites Bulunur mu?

Uçaklar hakkında hala ne çok şey merak ediliyor. Bugün Club House’da sohbet ederken bir arkadaşım “Uçaklarda geri vites var mı?” diye sordu. Ben de bu konuyu yazmaya karar verdim. Siz de merak ediyorsanız bu yazı tam da size göre.

Uçaklar motorların gücüyle hareket eder. Pervaneli uçakların büyük bir kısmında geri gidiş sistemi vardır.

Maalesef yeni uçak jet motorlarında vitesli bir sistem yoktur. Dolayısıyla uçaklarda geri vites bulunmaz. Bu kadar gelişmiş bir sistemde saatte 800 kilometre hıza ulaşabilen bu teknoloji dehalarının geri gitmesi iki koşulda gerçekleşebilir. Bunlar:

 1. Push Back,

 2. Reverse Thrust

Push Back

Seyahatini gerçekleştirecek uçak, yolcuları ile ya körükte ya da açık park yerinde buluşur. Körükten uçağa bindiğinizde ve yolcu alma işlemi bitirilip uçak kapısını kapattığında ramp görevlisi dediğimiz operasyon elamanı ile kaptan bir kulaklık ve kablo ile birbirleriyle iletişim kurarken towbar denen bir demir çubuk uçağın burun iniş takımına bağlanır ya da pushback car denen araç uçağın burun iniş takımına girerek yukarı kaldırır. Bu sayede uçak geri itiş için hazır duruma getirilmiş olur.

Uçağın aprondaki seyrine taksi denir. Uçak, park pozisyonundan taksiye kadar bu push back car aracı ile geri itilir ve bu işleme push back denir. Geri itme işlemi başlamasından itibaren harekatçının emniyet tedbirlerini alması ve talimatı ile motorlar apronda çalıştırılır.

Reverse Thrust

Push back car olmadan uçağın geri gitmesi ekstra güç ile mümkündür. Buna reverse thrust denir. Uçağın bu fazla güce ulaşması çok yakıt harcaması ve bakım giderleri yanında oluşan gürültü ve çevre kirliliğine de sebep olur. Gürültünün çok yüksek seviyede olacağı ve motorda ters hava akımı oluşması halinde önemli güvenlik sorunu da oluşabilir. Örneğin uçağın etrafındaki bir cisim oluşan hava akımı nedeniyle uçup terminale ve/veya apronda görevli çalışanlara zarar verebilir ya da cihaza zarar verebilir. İşte tüm bu sebepler nedeniyle özellikle jet motorlu uçakların kendi güçleriyle geri gitmeleri yerde yasaklanmıştır. Çünkü havacılıkta en önemli konu emniyettir.

Reverse Thrust, uçakların sadece iniş sırasında kullandığı bir frenleme tekniğidir. Bu uçakların inişte kullandığı ve uçakta bulunan üç frenleme sisteminden biridir. Reverse thrust’da motor kapakları geriye doğru kapatılarak gücün öne doğru gitmesi sağlanır. Bu da uçağın yavaşlatılmasını sağlar. İniş sırasında motordan gelen yüksek sesin sebebi de budur. Bu fren tekniğine Power Back adı verilir. Power back özelliği itiş yönünün tam tersine bir hareket meydana getirir.

Fakat eğer iniş performansı reverse  thrust kullanmadan pist mesafesinde durmaya yetiyorsa yakıt tasarrufu açısından veya inilen meydanın ses tahdidi varsa kullanılmaması tavsiye edilir. Havayolu şirketleri yakıt tasarrufu için reverse thrust kullanıp kullanmadığını takip ediyor ve aylık raporlar halinde kaptanlara gönderiyor.

Tüm gelişmiş jet motoru ve teknolojileri yapan makina ve uçak mühendisleri elbette uçağa geri itme sistemini eklemeyi unutmadılar. Uçakların itme gücünü sağlayan jet motorlarının itiş mekanizmasını geriye doğru tasarlayarak maksimum geri itiş gücüyle uçakların indikten sonra durma mesafelerini kısaltmasını sağladılar.

Eskiden beri pahalı diye bilinen havayolu ulaşımlarının önüne geçebilmek ve havayolu şirketleri için maliyetleri düşürmek de çok önemlidir.

Elbette teknolojideki çalışmalar her gün kendiyle yarışıyor. Airbus ve DLR, uçakların tekerleklerine elektro motorların uygulanmasını sağlamak için çalışıyorlar.

Airbus; elektro motorların, uçağın ana tekerine elektriği APU (Auxliary PowerUnit) ’dan alarak takılacak bir projede çalışıyor.

Airbus-DLR ve Lufthansa işbirliğinde ise aprondaki gürültü, çevre kirliliği yaratan egzoz gazlarında azalma olabilecek bir projedir.

Böylece yakıt ve bakım masrafında tasarrufu ve buzlanmış pistte yaşanan aksaklıklara çözüm olması bekleniyor.

Teşekkür: Verdiği teknik bilgi desteği için çocukluk arkadaşım eğitmen kaptan İlyas Çağatay Kara’ya sonsuz teşekkür ederim.

Ömür Kahraman 23.03.2022