İçerikte Neler Var?

Kira Tavanı Üzerine

Kiralarda artış oranını %25 ile sınırlayan düzenlemenin uzatılması kararlaştırıldı (BloombergHT,2023). Peki bu tür düzenlemeler işe yarar mı? Pek çok kişinin kendi çevresinden de görebileceği üzere cevap maalesef hayır.

Kira Tavanı Düzenlemesi Nereye Dayanıyor?

Şaşırtıcı gelebilir ama piyasaya bu tür müdahaleler, bizim devlet tecrübemizde yeri olan, Osmanlı’da da uygulanan(Avcıoğlu,1984) bir Roma kurumuna dayanır. Romalılar buna ‘justum pretium’(Sombart, 2019), yani ‘adil fiyat’ uygulaması derlerdi. Bu uygulamada fiyatların üreticiye yetecek kadar yüksek, tüketiciyi de mağdur etmeyecek kadar düşük olması hedeflenirdi.

Ekonomi Bilimi Ne Diyor?

İktisat ise piyasada fiyatların dışarıdan belirlenmesine çoğunlukla karşı çıkar. Çünkü fiyatlara konan tavanlar arzı kısıtlar ve beklenenin aksine daha fazla kıtlığa yol açar. Yani kaş yapayım derken göz çıkarılmış olur. Tabii ki kira-konut piyasası biraz daha farklıdır.

Sorun Nereden kaynaklanıyor?

Ülkemizde bir kira ve konut sorunu olduğu doğru. Fakat bu sorun yeni değil. Eskiden beri Türkiye’de kiracılar ezilir. Sorunun kökenleri ise herkesi şaşırtabilir. Şunu söylemekle başlayalım. Sorunun rengi yeşildir?

1950-60 döneminde dünyada Yeşil Devrim denilen bir gelişme yaşandı. Yeşil devrim üç temel besin maddesinde yaşanan müthiş verim artışını ifade ediyordu. Orta Doğu için buğday, Hindistan ve Doğu Asya için pirinç ve Amerika için mısır. Bu bolluğun kaynağı, bilimsel yöntemin söz konusu bölgelerde tarıma uygulanması idi (Doğaner,2016). Bizde de 1950-60 arasının bir bolluk dönemi olarak hatırlanmasının arkasında bu vardır.

Anadolu ise tarihin hiçbir döneminde yoğun nüfuslu bir yer olmamıştı. Ama yeşil devrimden sonra Türkiye nüfusunun da patlama yaptığı görülür. Aslında bir kaynak ve potansiyel olabilecek bu nüfus artışı ve özellikle genç nüfus maalesef iyi yönetilemeyince bugünkü büyük şehirlerdeki sorunlara kapı açılmış oldu. On yıllardır süren kiracı mağduriyeti biraz da bununla ilgilidir.

Ne Yapılmalı?

Kiralara konan tavanlar yine uygulanmayacak, ayrıca ortaya çıkan anlaşmazlıklar ve çözüm çabaları da hem kiracı hem işveren için ilave işlem maliyetleri doğuracak. Böylelikle zaten zor durumdaki kiracı daha da zorlanabilir. İşlem maliyetlerinin yükselmesi ekonomi için arzu edilen bir şey değildir. Maalesef bu soruna hakiki bir çözüm bulmakta kiralık konut arzını hızlıca artırmak dışında bir çare yok. Devletin müdahalesi, burada özel sektörle işbirliği yaparak arzı hızlıca artırmak üzerine odaklanmalıdır. Türk müteahhitlik sektörü dünyanın en iyilerinden biri. İnşaatların hızlı bitirilebildiği biliniyor. Doğru odaklanılabilirse 6 ay – 1 sene içerisinde arz artırılarak sorun çözülebilir.

Dr. Öğr. Üyesi Görkem Bahtiyar

Kaynaklar

Avcıoğlu, D. (1984) Türkiye’nin Düzeni. Tekin: İstanbul.

Bloomberg (2023). Fahiş Kira Artışına Yaptırım Hazırlığı. 25 Nisan.

Doğaner, Gönel K. (2016). Kalkınma Ekonomisi. Efil Yayınevi: Ankara.

Sombart. W. (2019). Yahudiler ve Modern Kapitalism: Küre:İstanbul.

Doç. Dr. Görkem Bahtiyar

Dr. Öğr. Üyesi Görkem Bahtiyar, 2007 yılında Uludağ Üniversitesi İktisat bölümünden mezun olduktan sonra aynı üniversitede yüksek lisans ve sonrasında doktora eğitimine başlamıştır. 2016 yılında Uludağ Üniversitesi’nden İktisat doktoru unvanını alan Görkem Bahtiyar, akademik çalışmalarına Bursa Uludağ Üniversitesi’nde devam etmektedir. İktisadi sistemler, finansallaşma, krizler ve iktisadi düşünce alanlarında çalışmaları bulunmaktadır.