Yerebatan Sarnıcı ve Restorasyon Eleştirisi

Bizans İmparatoru I. Justinianus 527-565 tarihlerinde yaptırır. 9 m. yüksekliğinde 4.80 m. aralıkla 336 sütun için Yerebatan Sarayı ya da eski bir Bazilika üstüne yapıldığından Bazilika Sarnıcı da denir. 140’a 70 metre, 9.800 m2 alanı olan sarnıç, 100.000 ton su depolar. 

336 sütun 28 adetten 12 sıradır. 98’i Corint başlıyken Dor üslûbunda da sütun başı vardır. Sütunlar silindir şeklindeyken birkaç tane köşeli veya yivli sütun da vardır. Orta bölümde bulunan 8 sütun kırılma tehlikesi üzerine kalın beton tabaka içine alınır. 

Bizans’ta sarayın su ihtiyacını karşılayan Yerebatan Sarnıcı, İstanbul’un fethinden sonra da Topkapı Sarayı bahçelerine su verir.

İslâmî temizlik kuralları durgun su yerine akar suyu tercih ettiğinden Osmanlılar su tesislerini kurar ve 16. yy ortalarına kadar atıldır.

Gezi yolunun altında su ve dilek paraları vardır.

Ağlayan sütunda parmağınız delikteyken elinizi kaldırmadan daire yaparak dilek dileyebilirsiniz.

Sütun altında kaide olarak kullanılan iki Medusa Başı, Roma Dönemi heykellerindendir.

Sarnıcın inşasında kaide olarak nereden geldiği bilinmeyen bu medusalara efsaneler de oluşturulur.

Yunan mitolojisinde Medusa, yeraltının dişi canavarı olan üç Gorgona kız kardeşten yılan başlı olanıdır. Kendine bakanları taşa çevirir. Bu yüzden yerleri korumak için Gorgona resim ve heykelleri kullanılırdı ve buraya da bu yüzden konur.

Medusa, siyah gözleri, uzun saçları güzeldi. Zeus’ un oğlu Perseus’u seviyordu. Athena da Perseus’u sever ve Medusa’yı kıskanıyordu. Athena, Medusa’nın saçlarını yılana çevirdi. Medusa’nın baktığı her şey taşa dönüşüyordu. Perseus, Medusa’nın başını kesti ve onun bu gücünden yararlanarak pek çok düşmanını yendi.

Medusa başı, bakanların taş kesilmesi için Bizans’ta kılıç kabzalarına ve sütun kaidelerine  ters olarak yerleştirilmiştir.

Kimi cahil işçi sadece kaide olarak kullanmış Medusa kimdir bilmez derken kimi ışığın yansıma açılarına göre Medusa’yı üç ayrı konumda yaparak bakanları taş olmaktan korur der.

Öğrenci 20 TL, yetişkin 50 TL ye gezebilir. Gezi yaklaşık 30 dakikadır. Online bilet alırsanız kuyruk beklemezsiniz.

İyi ki Yelda hadi dedi de gittik.

Restorasyonu için emeği geçenlere öncelikle teşekkür ederim ancak restorasyonda beğenmediğim yanlarını ve sebeplerini de dünyanın 113 ülkesini görmüş bir rehber olarak yazacağım.

İşte Yerebatan Sarnıcı Restorasyonunu Beğenmeme Sebeplerim:

1. Giriş çıkış kapılarının yerlerinin değişmesi çok doğru olmamış.

2. Yerebatan Sarnıcının taş cephe ve demir kapısının alüminyum kaplama ve otomatik kapıyla değiştirilmesi tarihi ninaya yakışmamış.

3. İçerideki ışık sistemi karanlığa geçtiğinde kimse önünü göremiyor. Yürüyüş güzergahındaki platformun her iki yanına yerden ışıklandırma yapılması iyi olurdu.

4. Bebek pusetli ve tekerlekli sandalyeli ziyaretçiler çok düşünülmemiş.

5. Yürüyüş platformu eskisinden alçağa alınmış. Böylece sütunların alt kaideleri ortaya çıkmış ancak su seviyesinin azaltılmasıyla suya yansıma ve derinlik azalmış.

6. Platformun kenarlarında rehberlerin anlatım yapması ya da anlatım fotoğraf çekenler için kullanılan yerler kaldırılmış. Bu sebeple durmalar arkada yığılmalara sebep oluyor.

7. Işık şovları ansızın başlıyor ve yığılmaya sebep oluyor.

8. Korkuluklar alçak tehlike arz edebilir. Hatta en önemli yer olan Medusa’nın bulunduğu bölgede hiç korkuluk olmasa daha iyi oldurdu.

9. Yürüyüş platformunun açık ızgara şeklinde olması ziyaretçilerin ellerindekini suya düşürme ihtimali verir.

10. Bilet gişelerine giden rehber bilet alıp dılarıya tekrar çıkarak grubunu alması zorluk çıkarıyor. Yerli ziyaretçilerin kimlik gösterme zorunluluğu yığılma sebebi oluyor. Rehberler kokartlarını  göstererek girerse iş gücü ve kağıt israfının önüne geçilebilir.

11. Yerebatan Sarnıcı‘nın eski halini bilenler sazan balıklarını soruyorlar.

12. İçeride heykellerin olduğu yerlerde fotoğraf çekmek isteyenler için cep gibi bir bölüm olmalıydı.

13. Heykeller müzeyi Pagan Tapınağı’na benzetmiş. Olmalı mıydı bilemedim.

14. Aydınlanma süresinin çok az aralıklarla değişmesi göz yanılmasına sebep olabiliyor.

Müzeye giriş için gruplar belli zaman aralıklarına rezervasyon yaparak içeri alınırlarsa gezi yığılmalar olmadan daha rahat olacaktır.

Sevgiler…

Dr. Ömür Kahraman