İçerikte Neler Var?

130 Bin Yıl Öncesine Ait Diş Bir Karşılaşmayı Mı Gösteriyor?

Laos’ta bir mağarada bulunan bir diş birçok bilgiyi açığa çıkarabilir. Araştırmacılar dişin 130 bin yıl önce yaşamış olan Denisovalı bir kız çocuğuna ait olduğunu düşünüyorlar. Denisovanlılar ilk defa 2010 yılında keşfedilmiş olan gizemli bir erken insan grubu. Denisovanlılara ait olduğu düşünülen bu alt azı dişi, insan evrimi konusunda uzmanların uzun süreli bir bilinmezi çözmesine yardımcı olabilir.

Şimdiye kadar kesin olan tek Denisova fosili Rusya Siberya’daki Altay Dağlarında yer alan Denisova mağarasında bulundu. Ancak bulunan bu fosil çok daha güneyden geliyor. Öyleyse soru şu, Denisovalılar ve Homo sapiens nerede karşılaştılar?

Kimdir Bu Denisovalılar?

Denisovalılar aslında Homo sapiens ve Neandertallerin yakın akrabası ancak genetik olarak farklılıkları var. Yaklaşık 40 bin yıl önce Altay Dağlarında Sibirya’da yaşadıkları biliniyor. Bu grubun varlığı ilk defa 2010 yılında yapılan bir araştırma sırasında ortaya çıktı. Max Planck Enstitüsü’nden Johannes Krause ve Svante Pääbo ilk defa 2010 yılında parmak kemiğinden aldıkları DNA’dan yola çıkarak bu türün Neandertaller ve Homo Sapiens’ten farklı bir tür olduğunu açıkladılar. Şimdi ise Güney Asya’da yine karşımıza çıktılar.

Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS) ve Bordeaux Üniversitesi’nden paleantropoloji araştırmacısı ve çalışmanın katılımcılarından Clément Zanolli ise bu konuda şu açıklamalarda bulunuyor: “Bu, Denisovalıların muhtemelen Güney Asya’da da bulunduğunu gösteriyor. Ayrıca modern insanlarla Denisovalıların Güneydoğu Asya’da tanışmış olabileceğini söyleyen genetikçilerin sonuçlarını da destekliyor”.

Arkeologlar bu dişi 2018’den beri kazıların devam ettiği Cobra Mağarası olarak bilinen ve Laos’un başkenti Vientiane’nin 260 km kuzeyinde kalan bir kazı alanında keşfettiler. Dişin tahminen 131 bin ile 164 bin yaş aralığında olduğu tahmin ediliyor. Tahminlerini de mağaranın tortusunun analizinde ve aynı anda bulunan 3 hayvan kemiğinin yaş analizine dayanarak yapıyorlar.

Dişler insan hayatının kara kutusu

Zanolli dişlerin insanın kara kutusu olduğunu belirtiyor. Dişler insanın biyolojisi ve hayatı hakkında çok sayıda bilgi içerir. Zanolli ayrıca dişlerin paleoantropologlar tarafından türleri tanımlamak veya türleri ayırt etmek için her zaman kullanıldıklarını da ekliyor. Yani paleoantropologlar için dişler birçok sırrı açığa çıkaran çok faydalı fosiller olarak bilinirler.

Araştırmacılar dişlerdeki çıkıntıları ve çukurlukları diğer arkaik türlerle karşılaştırdılar. Kalıntıların Asya’da bulunan ve ilk dik yürüyen arkaik insan türleri Homo sapiens ya da Homo erectus’a benzemediğini ortaya koydular. Laos’ta bulunan diş en çok Çin’in Gansu eyaletindeki Xiahe ilçesindeki Tibet platosunda bulunan bir Denisova çene kemiğinde bulunan dişe benziyordu. Araştırmacılar bulunan dişin az olasılıkla Neandertal’e ait olabileceğini de ekliyorlar.

Zanolli dişleri dağlar arasında vadilerin dizilişine benzetiyor. Bu vadi ve dağların nasıl dizildiğinden nasıl bir bölgenin coğrafyası ile ilgili bilgi sahip olabiliyorsak, dişlerin dizilişinden de türler hakkında bilgi sahibi olabiliyoruz. Ayrıca diş minesinde yapılan protein analizi sonucu da bu dişin bir kadına ait olduğu saptandı.

Denisova DNA’sı bugün bazı insanlarda yaşamaya devam ediyor. Homo sapiens olan atalarımız Denisovalılarla karşılaştılar. Yani genetik karışım gerçekleşti. Bu aslında günümüzün genetik verilerini analiz ederek insan tarihini inceleyebileceğimiz anlamına da geliyor.

Bu genetik karışım olayının muhtemelen modern insanların Afrika’dan çıkması ve hem Neandertaller hem de Denisovalılarla yolları kesişmesi ile birlikte, yani 50 bin yıl kadar önce olduğu düşünülüyordu. Ama tam olarak nerede bu karşılaşmanın olduğunu belirlemek oldukça zordu. Özellikle de Denisovalılar söz konusu olduğunda.

Gerçekten Denisovan mı?

Araştırmaya dâhil olmayan Viyana Üniversitesi’nden Katerina Douka, Asya’nın yetersiz fosil kayıtlarına yapılacak herhangi bir eklemenin heyecan verici bir haber olduğunu söylüyor. Ancak çekinceleri de var. Dişin kesinlikle Denisovalı olduğuna dair “daha fazla ve kapsamlı kanıt” görmek istediğini söylüyor. Douka araştırmacıların birbiri ardına bir sürü varsayıma dayanarak bunun bir Denisovalıya ait olduğunu bulduklarını ekliyor.

Douka; “Gerçek şu ki, bu tek ve kötü korunmuş azı dişinin gerçekten bir Denisovalı, bir melez veya hatta bilinmeyen bir hominin grubuna ait olup olmadığını bilemeyiz. Bir Denisovalı olabilir ve onun bir Denisovalı olmasını çok isterim. Ama daha emin kanıtlara ihtiyaç var” diye açıklamada bulundu.

Douka’nın itirazları aslında araştırmacıların bulunan dişi Xiahe’de bulunan çene kemiği ile karşılaştırmaya dayandığını söylüyor. Ama kesin net bir kanıt yok. Fosilleşmiş bu dişten DNA alınmadığını sadece ince bir protein kanıtı olduğunu belirtiyor.

Araştırmacılar dişten daha açıklayıcı bir DNA çıkarmayı da planlıyorlar. Bu muhtemelen daha fazla kanıt olabilecek. Ancak Laos’un sıcak ve nemli iklimi bunun biraz uzun sürmesine yol açabilir. Ayrıca araştırmacılar kazıya devam edip daha fazla da fosil arayacaklar. Bu karşılaşmanın ve genetik karışmanın nerede ve ne zaman olduğuna dair yeni kanıtlar sunabilir.

Opinyu 20.05.2022