Oruç Tutmak İnsan Bedenini İyileştiriyor

‘Oruç hali’ vücudun hormonal sisteminin düzenlenmesi, metabolik olarak sağlıkla devamı için yaşamsal bir gereklilik mi? Ramazan ayına girerken ‘İslami Oruç’ u bu yönden ele alalım istedim çünkü, periyodik açlık hali yani ‘aralıklı oruç’ bilim dünyasının uzun süredir gündeminde. Hatta Japon bilim insanı Yoshinori Ohsumi de uzun süre aç kalmanın vücuda olan olumlu etkisini göstererek 2016 Nobel Tıp Ödülü’nü almıştır.

Oruç hücrelerimizin yenilenmesini sağlıyor!

Ohsumi’ nin çalışması, hücrelerin yenilenmesi için yaşlı hücrelerin parçacıklarının imha edilmesinin gerektiğini, bunun da uzun süre aç kalarak mümkün olduğunu kanıtlamıştır. 

Çok öncesinden bilim dünyasında bilinen bu ‘Otofaji’ hali, yani hücrelerin kendini sindirerek yenilemesi, daha çok hücrenin programlı ölümüdür ve sağlık için gereklidir.

Son yıllarda insan vücudunun moleküler mekanizmaları ve genetiği bilgileri çoğaldıkça AÇLIK halinin sağlıklı bir metabolizmayı desteklediğine dair bilimsel kanıtlar da artıyor. Artık sağlık profesyonelleri kronik hastalıklardan korunma ve sağlıklı bir yaşam için gün içinde kısmi açlık halini öneriyor, bu durum ‘intermittent fasting’ yani dilimizde ‘Aralıklı Oruç’ olarak biliniyor.

Oruç endokrin (hormonal) sistemimizin spor salonudur!

Açlık durumundayken, metabolizmamız belli bir süreden sonra enerji kaynağı olarak glikozun (şeker) yerine yağ asitlerinin kullanımını sağlayarak enerji üretiminin verimliliğini artırıyor. Bu, insan doğasının doğal bir mekanizması. Vücudumuzda kısıtlı karbonhidrat deposuna karşın, bunun kat be kat fazlası yağ depomuz var. Ve beslenmemizde karbonhidrat olmasa bile vücudumuz yağları kullanarak kendi glikozunu (şeker) yapabiliyor.

 Vücutta enerji kaynağı olarak glukoz tükendiğinde, açlık durumunda, düşük karbonhidratlı diyette veya uzun süren egzersiz durumunda, enerji ihtiyacının karşılanması amacıyla yağların parçalanması sonucu karaciğerde keton cisimcikleri üretiliyor.

Yağ yakma düğmesine hücrede basılması gibi düşünün, önce enerji için karbonhidrat depoları kullanılıyor ve bir süre sonra da yağ yakma durumu başlıyor. Yağ asitleri harcanarak elde edilen enerji vücut için daha temiz, yüksek ve uzun süren bir enerji sağlıyor.

Kortizol, İnsülin, Leptin, Ghrelin, Büyüme Hormonu, Prolaktin, Seks Hormonu ve Adiponektin gibi hormonların Sirkadiyen Ritimlerinde de değişiklikler meydana geliyor.

‘Oruç’, Kalp- Damar sağlığını destekliyor.

Yeni yayınlanan (Journal of Molecular Cell) bir çalışmaya göre, açlık sırasında metabolizmada oluşan keton cisimcikleri, damarların hızlı yaşlanmasını da önlüyor.

Bu keton cisimciklerinden birisi beta-hidroksibütirattır, bu molekül damarların iç yüzeyini kaplayan endotel hücrelerini koruyarak kan ve lenf damarlarının hasarlanmasını ve erken yaşlanmasını önlüyor. Bu molekül anti-aging etkisinin dışında, aynı etkiyle kalp-damar hastalıkları, kanser ve Alzheimer hastalıklarından da korunmaya yardımcı olabiliyor.

Evet, bu doğal süreç AÇLIK durumundayken gerçekleşiyor.

Günün 12, 14, 16+ saatini aç geçirmek az yemeyi yani ‘kalori kısıtlaması’ nı da sağladığından aşırı kilo, obezite, diyabet gibi sağlık risklerinden de korunmak mümkün olabiliyor.

Aralıklı açlığın yaşam süresini uzatma üzerindeki etkisi cinsiyet, beslenme ve genetik faktörlere göre değişkenlik gösterse de yapılan çalışmalar kalori kısıtlamasının sağlık üzerine olumlu etkilerini kanıtlıyor.

İnsan sağlığı açısından orucun diğer yararları

Oruç / aralıklı açlık, yağ yakımı ile sağlıklı kiloyu korumak ve /veya kilo vermek için yardımcıdır.

Aralıklı oruç, organlar arasında ve içinde glikoz(şeker) dengesini geliştirerek inflamasyonu baskılayacak şekilde hücreleri iyileştirir. Hücrelerin içsel savunmalarını artıran, hasarlı moleküllerini yok eden veya onaran sistemlerini harekete geçirir. Beyinde sinir hücreleri sağlığını ve nöronal aktiviteyi destekler.

Depresyonu hafifletir, hafızayı ve bilişi geliştirir, canlılık halini artırır.

Aralıklı oruç sayılabilen İslami oruç, sağlıklı bir bağırsak ortamında (mikrobiyota) bulunması gereken yararlı bakteri gruplarında da artışa neden olur. Yararlı bakterilerin bağırsak ortamında çoğalması genel sağlığımız için çok değerlidir. Bu konuda 2019 yılında bir yayın ortaya koyan Türk bilim insanları orucun sağlıklı bir metabolizmaya olumlu etkilerine dair bir kanıt daha sunmuşlardır.

Harvard Tıp Okulu Hücre Biyolojisi departmanından bir çalışma 12 saatlik açlıkla beraber yapılan egzersizin de eskimiş hücrelerin vücuttan temizlenme kapasitesinin artmasına katkıda bulunduğunu göstermiştir. Antrenmanlı bireylerde daha sağlıklı bir süreç için uygulanabilir ama siz yine de alışık değilseniz uzun açlık halinde egzersiz şiddetine dikkat edin.

Ramazanda yeterli su ve tuz tüketin!

Ramazan orucunun ‘Aralıklı açlık’ tan farkı ise aç kalınan sürede su veya başka bir sıvı alınmıyor. İslami usulde oruç tutanların vücudun sıvı dengesine dikkat etmesi, yeterli su ve tuzu günlük almaları önemlidir.

İlaç kullanma zorunluluğu olanlar doktor ve eczacılara danışarak iftar ve sahur zamanı ilaç kullanım düzenlerini oluşturabilirler. Kronik hastalığı olanlar oruç tutmayı düşünüyorlarsa doktorlarına danışmaları sağlıklı olacaktır.

Dünyamıza barışın geldiği, iyiliğin ve sağlığın çoğaldığı bir Ramazan ayı olmasını diliyorum.

Uzm. Ecz. Ayşegül Birlik 02.04.2022

Kaynaklar:

Özkul C, Yalınay M, Karakan T. Islamic fasting leads to an increased abundance of Akkermansia muciniphila and Bacteroides fragilis group: A preliminary study on intermittent fasting. Turk J Gastroenterol. 2019

Rafael de Cabo, Ph.D., et al. Effects of Intermittent Fasting on Health, Aging, and Disease. NEJM, 2019.

Ruth E. Patterson and Dorothy D. Sears Metabolic Effects of Intermittent Fasting, Annual Review of Nutrition 2017