Helikopter Ebeveynlik Mi? O da ne?

Anne ve baba, çocuğun bedensel, duygusal, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişimi için sağladığı ortamla ilgili tutum ve davranışlarına ‘ebeveynlik’ denir. Ebeveynlik, sağlıklı bir çocuk yetiştirmede kilit bir role sahiptir çünkü her bireyin kişilik gelişimi çocukluk döneminde temellenir. Bu dönemde, çocuklar için en önemli rol modelleri genellikle ebeveynleridir. Ebeveynlerin çocuklarına karşı tutumları, onların psikolojik ve kişisel gelişimini ciddi şekilde etkiler. Çocuklar, sosyal açıdan geliştikleri ve etkilendikleri ilk yer olan ailede sergilenen davranışlar ve tutumlarla şekillenir.

Bugünlerde, farklı ebeveynlik tarzları mevcuttur. Bunlar, demokratik, otoriter ve daha serbest izin verici ebeveynlik yaklaşımlarını içerir. Ebeveynlerin çocuklarına yaklaşımı ve tutumları, var olan ebeveynlik tiplerine ek olarak son zamanlarda ‘helikopter ebeveynlik’ kavramıyla gündeme gelmiştir.

Helikopter ebeveynlik, çocuğuna aşırı derecede ilgi gösteren, her şeyi çocuğu etrafında döndüren, onun için detaylı planlar yapan, fazla yardım eden, adeta her şeyi çocuğu adına programlayan, yönlendiren ve müdahale eden ve ayrıca mükemmeliyetçi olan ebeveyn tutumunu ifade eder.

Bu kavram, 1969 yılında psikoterapist Haim Ginott tarafından ortaya atıldı. Ebeveynlerin sürekli olarak çocuklarını kontrol etme, her şeylerine fazlasıyla karışma ve çocukları adına karar verme yaklaşımı ‘helikopter ebeveynlik’ olarak adlandırıldı. Helikopter ebeveynlik, çocuklarının hayatının her aşamasında aşırı planlı, aşırı ilgili, koruyucu ve mükemmeliyetçi olan ebeveynlerin tutumu olarak tanımlanır. Bu aşırı ilgi ve hakimiyet tutumu genellikle genç nesil ebeveynlerde, tek ya da az çocuklu ailelerde ve yüksek sosyoekonomik seviyeye sahip bireylerde gözlenir. Bu ebeveynler, davranışlarının nedenini genellikle akademik rekabet, mevcut ekonomik ve sosyal sistem ve toplumda çocuklara yönelik suçların artması olarak açıklarlar.

Mobil teknolojinin gelişmesiyle ebeveynlerin çocuklarına sürekli olarak ulaşabilmesi, çocukları üzerindeki kontrolün artması ve çocuklarının nerede olduğunu, ne yaptığını bilmesi helikopter ebeveynliğinin artmasına neden oldu. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte telefonlar, çocuklar ile ebeveynler arasında görünmez bir bağ oluşturdu. Bir görüşe göre helikopter ebeveynlik kavramının nedeni, anne ve babaların ebeveynlikle ilgili bir tür tatmin arayışı olarak ifade edilirken, diğer bir görüş ise; hayatta kendi hayallerini ve ideallerini gerçekleştiremeyen anne ve babaların bu tutumu bir tür telafi olduğudur.

Helikopter Ebeveyn Özellikleri

Helikopter ebeveynler, çocuklarına aşırı ilgi gösteren, yaşadıkları her sorunla fazlasıyla ilgilenen ve sorunları kendileri çözmeye çalışan ebeveynlerdir. Okul başarısıyla fazlasıyla ilgilenirler ve çocuğunun hayatını detaylı bir şekilde planlar, yönlendirir ve kararlar alırlar.

Bu ebeveynler genellikle çocuklarına tercihlerini sormazlar ve kendi isteklerini çok az dikkate alırlar. Bu tutumun temelinde ebeveynlerin kendi egolarının olduğu belirtiliyor. İletişimleri incelendiğinde, çocukları adına konuşmayı tercih ettikleri görülüyor.  ‘Biz ödevimizi yaptık öğretmenim’ Bu şekilde iletişim kurulduğunda, yoğun bir iletişim olduğu düşünülse de, aslında iletişim içeriği sadece çocuktan beklenen davranışlar, beklentiler ve önerilerle sınırlıdır.

Helikopter Ebeveynlik ve Çocuk Gelişimine Etkileri

Helikopter ebeveynlerin çocuklarına aşırı ilgi göstermeleri iyi niyetli olsa da, bu tutumun olumsuz etkileri olduğu belirtiliyor. Bu etkiler arasında problem çözme becerilerinin yetersiz gelişmesi, depresyona yatkınlık ve ilaç kullanımına yatkınlık, kimlik ve özgüven sorunları, bağımlılık eğilimi, benlik saygısında düşüş ve narsistik kişilik gelişimi yer alıyor.

Helikopter ebeveynlerin çocukları, ilerleyen yaşlarda diğer çocuklara göre daha fazla duygusal sorun yaşama eğiliminde. Ayrıca, bu çocuklar karar vermekte zorlanıyor ve bireyselleşme konusunda sorunlar yaşıyor.

Bu tutumla yetiştirilen çocuklar, yaşıtlarına göre daha fazla depresyon, öfke, anksiyete ve psikosomatik sorunlar yaşama eğilimindeler. Ayrıca, ebeveynlerinden ayrılamama ve hayatlarıyla ilgili kararlar alamama gibi sorunlarla karşılaşabilirler.

Helikopter ebeveynlik, okul öncesi dönemde stres ve kaygıya yol açabilir. Çocuklukta psikolojik sağlığı olumsuz etkileyebilir, ergenlikte anksiyete ve depresyona neden olabilir. Yetişkinlikte ise öz-yeterlilik düşüklüğü, düşük yaşam memnuniyeti ve kötü psikolojik sağlıkla ilişkilendirilebilir. Bu nedenle, öğretmenler, özellikle okulda çocuklarla bir araya gelen, onların yaşamlarının her döneminde yanlarında olan ebeveynlerin tutumlarını ve çocukların davranışlarını gözlemlemelidir.

Sonuç olarak;

Helikopter ebeveynlik, sadece anne, baba ve çocuk ilişkilerini etkilemekle kalmaz, aynı zamanda çocuğun tüm yaşamını etkileyen bir kavramdır. Son yıllarda bu kavramın önemi arttıkça, etkileri üzerine daha fazla araştırma yapılmıştır. Geçmişteki çalışmaların yanı sıra bu konuda daha fazla inceleme ve araştırma yapılması gerektiği açıktır. Aile ve ebeveynler, bireylerin topluma ne kadar ait hissedecekleri ve kimliklerinin nasıl şekilleneceği üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Dolayısıyla ebeveynlerin davranışları ve tutumları son derece önemlidir.

Opinyu

Kaynak:

https://dergipark.org.tr/en/pub/auebfd/article/1035605

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1108258

https://www.aile.gov.tr/media/92203/01_06_degerlerin-edinilmesinde-ailenin-rolu.pdf