Nakitsiz Toplum Mümkün Mü?

Covid 19 hayatımızda birçok şeyi değiştirdi. Akıllı telefonlar ve tabletler hayatımızın önemli birer parçalarına dönüştüler. Çevrimiçi eğitim, alışveriş, toplantılar günlük rutinlerimiz içinde yer alıyor artık. Bu hızlı bir dijitalleşme getirdi. Dijitalleşme aslında uzun süredir devam eden bir süreç olsa da Covid-19 pandemisi bu süreci ivmelendirdi. Pandemi öncesi dijitalleşmeden uzak olan kesimler bile hızla dijitalleştiler. Bu süreç bir doğal seleksiyon aslında. Bir dönüşüm geçiriyor dünya ve uyum sağlayan ayakta kalacak. Tabii insanoğlunun doğası uyum sağlamaya programlandığı için çoğumuz da uyum sağladık sanırım.

Dijitalleşmenin kendini gösterdiği en önemli alanlardan biri de ödeme sistemleri oldu. Belki de e-ticaret siteleri ve alışverişleri bizi dijital ödeme sistemlerine daha çok kaydırdı. Bir de tabii salgın ve virüsün bulaşması korkusu; defalarca el değiştiren nakit paralardan uzaklaşmamıza neden oldu. Tüm dünyada dijital ödeme yöntemlerine hızlı bir kayış başladı. “Nakitsiz Toplumlar” kavramı artık daha yüksek sesle tartışılıyor. Gelişen teknoloji ve dijitalleşme sayesinde bu konu zaten gündemdeydi ancak salgın bu durumu hızlandırdı.

Peki ya dünya?

Nakitsiz toplum olma yolunda ilk hamle yapan İsveç oldu. Mart 2023’te tamamen dijital paralar ödeme aracı olarak kullanılacak ve nakit ortadan kalkacak. Bu aslında paranın tarihi açısından çok da şaşırtıcı değil. Avrupa’da 1661 yılında ilk banknot İsveç’te tedavüle girmişti. Serüvenini tamamlayan banknotlar ise şimdi tam olarak ortadan kalkıyor. Nakitsiz toplum kararı İsveç ekonomisi için çok radikal bir karar değil. İsveç’te zaten şu anda işlemlerin ancak %1’inden azı nakitle gerçekleştirilmekte.

Nakit yerine dijital ödeme araçlarının hijyen dışında da sağladığı bir takım avantajlar var. Dijital ödeme araçlarının kullanılması; nakit paraların çalınma, kaybolma gibi risklerini önlemiş oluyor. Ayrıca bankamatik bulma ve para çekme gibi maliyelerin ortadan kalkmasına neden oluyor. Dijital ödeme araçları üzerinden yapılan ödemeler (merkezi yapılar üzerinden olanlar) ekonomik aktivitenin daha kolay takip edilmesine ve vergi kaçırmalarının önüne geçilmesine neden oluyor.

Ancak dijital ödeme araçlarının kullanılmasının da bir takım riskleri var. Dijital ödemelerde yaşanabilecek güvenlik açıkları önemli bir tehdit. Aslında şimdiye kadar ki gelişme potansiyelini engelleyen en önemli unsur. Her ne kadar buna yatırım yapılıyor olsa da hala önemli bir risk olarak durmakta. Ayrıca herkesin bu dijitalleşmeye, akıllı telefonlara eşit şekilde ulaşacağını beklemek de doğru olmaz. Özellikle dezanavtajlı grupların erişimi zor olabilir. Göçmenler, daha yaşı büyük olanların bu hesaplara, dijital ödeme sistemlerine hatta banklara erişimi daha düşük. Örneğin, ABD’de bile nüfusun %7.7’sinin banka hesabı yok. Bu oran 65 yaş üstünde %20.

Gelecekte bizi ne bekliyor?

Nakitsiz toplumlar hızla yayılacağa benziyor. Çin’de nakit kullanım oranı çok düşmüş durumda. Avrupa’da da hızlı bir nakitsizleşme süreci yaşanıyor. Türkiye de 2023’te nakitsiz toplum olma hedefini koymuştu. Türkiye’de kredi kartı kullanımı oldukça yaygın. Türkiye’de kişi başına ortalama 2.2 kredi kartı düşüyor. Üstelik Türkiye’de nakit para GSYİH’nın yaklaşık %5.3’ü, akıllı telefon kullanım oranı ise %70’lere yaklaşmış durumda. Bu oranlar birçok Avrupa ülkesine göre daha fazla potansiyelimiz olduğunu gösteriyor.

Kuşkusuz ki genç nüfusa sahip Türkiye’de bu teknolojik dönüşüme hızla uyum sağlamak açısından bir avantaj. 2023 iddialı bir hedef olsa da Türkiye Nakitsiz Toplum kavramını erken tamamlayan ülkeler arasında yer alacaktır.

Simge Mutlu 29.06.2022