İş yerinde Gaslighting Nedir? Nasıl Fark Edilir ve Nasıl Durdurulur?

Sözlük üreticisi olan Merriam-Webster, 2022 için “yılın sözcüğünü”nü duyurdu: gaslighting.

Merriam-Webster, gaslighting’i “birini, özellikle kendi çıkarı için, büyük ölçüde yanıltma eylemi veya uygulaması” olarak tanımlar.

Gaslight kelimesi, aynı adlı 1938 yapımı bir oyun ve 1944 yapımı bir filminden gelmektedir. Film karısını çıldırtmayı amaçlayan sapık ruhlu bir erkeğin serüvenini konu edinir. Adam, karısını onun gerçekliğine güvenemeyeceğine ikna eder. Ancak, gaslighting sadece romantik ilişkilerde olmaz. Manipülasyon ve gaslighting işyerinde meydana gelebilir, çalışanlar ve iş üzerinde zararlı etkileri olabilecek zehirli bir çalışma kültürüne yol açabilir.

İş yerinde Gaslighting’i Nasıl Farkedersiniz?

İş yerinde gaslighting konusunu ele almanın en zor kısımlarından biri, bunun olduğunu anlayabilmektir. Manipülasyonun doğası gereği, gaslighting kurbanları karşı tarafın haklı olduğuna inanabilir ve kendi kararlarına güvenemezler.

Bununla yanında her şeye gaslighting diyemeyiz. Basitçe yalan söylemek ile arasındaki farkı anlamak önemli.

Crawford Thomas Recruiting‘in kurucu ortağı ve başkanı William Stonehouse Gaslighting’i, karşı tarafın kendi gerçekliğini sorgulamasına neden olan ve tipik olarak ısrarcı bir davranış olarak tanımlamakta.

İş yerinde gaslighting, bir yöneticinin kendi çalışmalarını sunmak için bir çalışanı stratejik olarak önemli toplantılardan dışlaması kadar küçük bir yerden başlayarak, bir kişi hakkında çalışma arkadaşlarına olumsuz konuşmak gibi daha bariz bir şekilde küçük düşürmeye ve onları bir zam veya terfi için uygun görmeyecek şekilde liderlik etmeye kadar gidebilir.

Gaslighter’lar bazı ortak özellikleri paylaşma eğilimindedir. Bir gaslighter’ın en yaygın özellikleri şunlardır:

• Son derece manipülatif bir kişilik
• Düşük öz-değer veya benlik duygusu
• Güvensizlikler, sürekli diğer insanların kusurlarına işaret etme
• Narsistik eğilimler (bazen işte toksik liderlik olarak görülür)

İş yerinde gaslighting şöyle görünebilir:

Esnek çalışma saatlerinden yana olan bir amir, bir çalışanın daha esnek düzenlemeler talebini “gülünç bir talep” veya izin verilmesi imkansız bir şey olarak nitelendirerek reddeder. Konu üzerinde konuşulduğunda amir savunmaya geçer, bahaneler uydurur ve işçinin kendisini sorgulamasına neden olur. “Talebim gerçekten yersiz miydi?” ya da “Bunu talep edecek kadar akılsız mıyım?” gibi.

Örneğin bir projede yer alıyorsunuz ve müdürünüz aklınıza gelen her şeyi tartışabileceğinizi söyledi. İlk verdiğiniz öneride ise müdürünüz “saçmalık” olarak nitelendirdi. Aslında toplantının başında aklınıza gelen her şeyi söyleyebilirsiniz demişti değil mi? İşte burada sizi belki bir rakip olarak görüp, belki de kendi “kötü” doğası gereği onca kişinin içinde küçük düşürdü. O toplantı için kendinizi yetersiz hissetiniz ve yeni bir öneri verecek takatiniz kalmadı. Bir sonraki önerinizin de gülünç, saçma olarak nitelendirileceği korkusu içine düştünüz ve kendinizi o odadaki diğer kişilerden yetersiz hissettiniz. Tebrikler artık sizde bir gaslighting kurbanısınız.

İş yerini nasıl etkileyebilir?

Gaslighting gibi manipülasyonlar, iş yerini hızla toksik ve düşmanca bir ortama dönüştürebilir. Bunun ötesinde, üretkenlik ve moralde düşüşe yol açabilir. İşleri hakkında eleştiriliyorlarsa, işlerinde iyi olmadıklarına veya kalifiye olmadıklarına inanmaya başlayabilirler, bu da özgüven eksikliğine yol açabilir.

Bir çalışan, yeterince iyi olmadığına inandırılırsa, zamanla işteki heyecanını kaybedebilir ve işverene karşı bir kızgınlık geliştirebilir. Daha ciddi vakalarda, gaslighting bir kişinin özel hayatına girerek ruh sağlığını etkileyebilir.

İK neler yapabilir?

İş yerinde gaslighting’i anlamak ve tanımlamak zordur, ancak sorunu çözmek daha büyük bir iştir.

İnsan Kaynaklarının farklılıkların farkında olması ve aslında gaslighting ile genel toksik davranış arasındaki farkı düzeltmeye hazır olması, işverene veya çalışanlara tabiri caizse bir ‘gerçeklik kontrolü’ vermesi gerekir.

İK’nın iş yerinde gaslighting‘i tespit etmek ve durdurmak için atabileceği bazı adımlar:

Dikkatli olun.

“Deli”, “gülünç” veya “saçma” gibi abartılı terimler için tetikte olun.

Çalışanları dinleyin

Çalışan şikayetlerini dikkatle dinleyin ve durumun gerçekten “dikkat edilmesi gereken bir sorun” olduğunu doğrulayın. Bir çalışanın kendi yeterliliğini sorguladığını görürseniz, belki de çalışanın kendinden kaynaklanmadığı bir durum yaşanıyor olabilir.

İzleyin

Durum gerçekten rahatsız ediciyse, faili daha yakından takip edin ve davranışın ince belirtilerini arayın. İp uçlarını toplayın.

Yüzleşin

Davranışın kanıtını topladıktan sonra bulgularınızı belgeleyin ve kişiyle yüzleşin. Davranışın ciddiyetine bağlı olarak, sonraki adımlar bir performans iyileştirme veya çıkış planı olabilir.

Destek olun

Zihinsel sağlıkları üzerindeki etkileri hafifletmeye yardımcı olmak için gaslighting mağdurlarına destek sağlayın.

İK’nın iş yerlerinde gaslighting’i tespit etmesi zor. Tabii bunu fark edecek bir İK elemanı bulmak daha zor. Şirket içi huzuru ve mutlu çalışanları hedefliyorsanız; araştıran, güncel trendleri takip eden, firmayı ve çıkarlarını düşünen bir İK çalışanı bulmak ve elde tutmak zorundasınız.

Sevgiler

Simge Mutlu