Hümanistler İle Transhümanistler Arasında Bir Fikrî Muharebe Meydanı Olarak Artırılmış İnsan

Kimilerimiz dijital göçmenler olarak onun öncesinde hayata geldik, kimilerimiz ise bizatihi içine doğarak dijital yerli hüviyeti kazandık ama en nihayetinde, hep birlikte dijital çağı idrak ediyoruz. Her devrimsel ve radikal değişim gibi, hayatımızın her noktasına sirayet eden bu dijital kasırga da, ister istemez bilhassa kendisine temkinli yaklaşanların tetiklediği tartışmalara mevzubahis oluyor. Tecrübe ettiğimiz bu dijital dönüşüme ilişkin tartışmaların bir ayağını “artırılmış insan” kavramı oluşturuyor ki, bu tartışmanın bir yakasında transhümanistler, diğerinde ise hümanistler bulunuyor. 

Britannica “Transhümanizm” kavramını; kendisini artırılmış insana yönelik teknolojilerin araştırılmasına ve geliştirilmesine vakfetmiş, sosyal ve felsefi bir hareket olarak tanımlıyor. Tanımda geçen “insanın artırılmışlığı”, insan bedenine biyolojik, fiziki vb. teknolojilerin geçici ve/veya daimi olarak adapte edilmesinden ve bunun neticesinde insanın bilişsel kapasitesinde, duyusal reseptörlerinde ve daha da ötesinde yaşam süresinde yaşanacak radikal gelişmelere işaret ediyor. Dijital dönüşüm gurusu Gerd Leonhard’ın müthiş eseri “Teknolojiye Karşı İnsanlık”ta detaylı biçimde tartıştığı gibi, bu felsefi akımın temsilcileri insanı bir nevi bir “ıslak yazılım” gibi tahayyül ediyorlar ve tıpkı güncellenmeye muhtaç bir yazılım gibi, insanın da artırılmaya ihtiyaç duyduğu fikrini savunuyorlar. Başka bir deyişle, artırılmış insanlık transhümanistlerin nazarında insanoğlunun tekamül sürecinde yeni bir safhaya tekabül ediyor sanki. Akım, mevzisini daha kuvvetli ve organize biçimde savunabilmek adına 1998 yılında “Dünya Transhümanistler Birliği”ni kurmayı da ihmal etmiyor. Bu felsefi muharebenin diğer yakasında ise, insanın artırıldığında kendisini insan yapan vasıflardan süratle uzaklaştığını savunarak transhümanist düşüncelere şiddetle karşı çıkan “Hümanistler” yer alıyor. Bir diğer ifadeyle, insanın teknolojiyle artırılması bir tekamülden ziyade, hümanistlerin nazarında insanlık için bir ricat, bir gerileme durumuna işaret ediyor. Öte yandan transhümanistlerin bu ateşli tartışmada mevzilerini tahkim etmeye yardımcı olabilecek bir de mühim müttefikleri var: Hızla ticarileşen bu sürecin arz yakası yani, insanı artırmaya vesile olacak teknolojileri üreten firmalar. 

Aklınıza bu noktada gayet tabii olarak “peki sen kendini bu tartışmanın neresinde konumlandırıyorsun?” suali gelecektir. Kanımca bu soruya verilecek cevaba ezeli ve ebedi felsefi tartışma sahalarından bir tanesi olan “insanın nihai hedefi nedir?” suali ile başlamak lazım. Sanırım benim bu suale cevabım “mutlu olmak” olacaktır. İnsan, transhümanistlerin sevimli göstermeye uğraştığı teknoloji takviyesiyle sanki “organik”, vasati bir insandan daha kuvvetli ya da bilişsel manada daha ileride olacak gibi. Bu noktada herhangi bir sıkıntı görünmüyor. Peki daha mesut olacak mı?. Çok emin değilim açıkçası. Nitekim sinema tarihinde artırılmış insanın en eski örneklerinden birini bizimle paylaşan RoboCop filminde, artırılmış polis memuru anımsadığım kadarıyla fiziksel manada alabildiğine kudretli ancak bir o kadar da mutsuzdu.

Bu nedenle ben kendimi, hümanist ve transhümanistler arasındaki çetin mücadelede, doğrunun ortasına doğru ancak hümanist uca daha yakın bir yerlerde konumlandırıyorum sanırım. Kendimi bir “RoboBaba” ya da “RoboAkademisyen” olmaya hazır hissettiğim pek de söylenemez. Nihai düşüncem “dijital teknolojilerden mutlak manada kopmayalım ancak onlarla yek vücut da olmayalım” yönünde. Bir diğer ifadeyle, teknoloji insanla hem hal olmasın, tıpkı geçmişte olduğu gibi insanoğluna hizmetkar olmaya devam etsin. Bu benim kişisel tercihim elbette. Peki siz bu felsefi tartışmada kimin safındasınız?