Yeni Sağlık Tanımı: ‘Bütünsel İyilik Hâli’

İnsanın fiziksel ve mental bütünselliğine doğallık, kendi kendini iyileştirme ve koruyucu sağlık yaklaşımıyla odaklanan tıp, günümüz sağlık anlayışında sağlam bir temel oluşturmaya başladı.

Şüphesiz 20. yüzyılda antibiyotiklerin keşfi insan yaşamını uzatan ve ciddi hastalıklara çare bulunan bir dünyayı getirdi ancak ilaç ve sağlığın endüstrileşmesi aynı zamanda modern zaman ‘şifacı’larını insan vücudu ve ruhuna dair kadim bilgelikten de uzaklaştırdı. Hippokrates’ in “Hastalık yok, hasta var” aforizmasına yabancılaşmış bir tıbbın uygulayıcıları haline geldiler. Oysa ki her hasta/kişi kendine özgüdür ve öyle analiz edilmelidir. Antik çağlarda Kos Okulu’ nun Hipokratik tıp yaklaşımında olduğu gibi hastalık ve hastanın belli bir organa odaklanmadan bütüncül bir yaklaşımla ele alınmasının gerekliliğini artık biliyoruz. Bu bakış, insan doğasını bozan modern yaşamlarımızın artık her detayına da dikkat etmemizi gerektiriyor.

2003 yılında tamamlanan İnsan Genom Projesi (Human Genom Project) insan genetiğinin haritasını anlamamızı sağlarken aslında insanların DNA bakışıyla %99 oranında birbirleriyle benzer olduğunu da fark ettirdi. İşte o aradaki %1 bizi birbirimizden farklı kılıyor. Dış görünüşümüzden, hastalıklara yakalanma riskimize, beslenme seçimlerimize, ilaç direncimize kadar birçok faktörü %1’lik fark belirliyor.

Ancak bu projeye gelene kadar milyonlarca gene sahip olduğu düşünülen ‘üstün varlık’ insanoğlunun sadece 22.000 gen sayısına sahip olduğunu, muzda bile 36 bin 500’den fazla gen olduğunu da belirtelim.

Genetiğimize yüklediğimiz anlamlar bu verilerle değişmişti. Evet genetik tablomuz (genom) ve bazı gen nokta değişimlerimiz hastalık-sağlık dengemizde rol oynayabiliyor ancak bütün bir yaşam içinde insan sağlığını ele almamızda yetmiyor, başka faktörler de var.

Çünkü insan çevresiyle yaşayan bir sosyal canlı. Doğa, diğer insanlar, diğer canlılar hatta içimizde ve dışımızdaki bakterilerle bir bütünüz.

İşte yeni sağlık yaklaşımında ve insan bütünsel sağlığı şemsiyesinin altında genetiğin yanına şunlar da eklendi;

• yaşam tarzı seçimleri (beslenme, egzersiz, uyku, stres vs) ve

• psikolojik sağlık (ilişkiler, sosyallik, yaşam amacı vd.)

Bütünsel tıp yaklaşımı bunları içerdiği için artık doktor, eczacı, diyetisyen gibi birçok sağlık profesyoneli kişi özelinde uzmanlık hizmetini vermeye başladı. Çünkü fiziksel ve mental sağlık bir bütündür.

Dünyanın en uzun yetişkin yaşamı araştırmalarından biri olan Harvard Yetişkin Gelişimi Çalışması’nın bir parçası olarak hayatta kalan insanları yaklaşık 80 yıl takip ettikten sonra, araştırmacılar katılımcıların fiziksel ve zihinsel sağlıkları hakkında çok sayıda veri topladılar.

Bütün mutluluğu yaşadığı şartlara, yaşadığı yere, çalıştığı işe bağlayıp, tüm yatırımlarını bunları değiştirmek üzere yönlendirenlere kötü haber;

“DIŞ KOŞULLARIN MUTLULUĞUMUZ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ SADECE %10”

Çalışma, insanları hayatları boyunca mutlu eden şeyin para veya şöhretten çok yakın ilişkiler olduğunu ortaya koyuyor. Bu bağlar insanları hayatın hoşnutsuzluklarından korumaya, zihinsel ve fiziksel gerilemeyi geciktirmeye yardımcı olabiliyor. Ayrıca uzun ve mutlu yaşam söz konusu olduğunda sosyal sınıftan, IQ ve hatta genlerden bile daha iyi bir belirleyici olabiliyor.

İnsanların 50 yaşında ilişkilerinden memnuniyet düzeyleri, kolesterol düzeylerinden daha iyi bir fiziksel sağlık göstergesidir diyen çalışmalar da mevcut.

Sonuç:

“50 yaşında ilişkilerinde en memnun olanlar 80 yaşında en sağlıklı olanlardı”

 Fiziksel sağlığın yanı sıra mental sağlık yararlarına da ışık tutan çalışmanın direktörü Dr.Robert Waldinger’ in TED konuşması harika bir iyi yaşam özeti sunuyor bize, eminim siz de beğeneceksiniz.

www.genome.gov/human-genome-project

Harvard Second Generation Study (adultdevelopmentstudy.org)

F.Bulut, M.Civaner. Modern medicine is losing its humanistic essence: “Patients no more, but diseases” is the new motto now. Turkish Journal of Bioethics. 2016

D’Hont, A., Denoeud, F., Aury, JM. et al. The banana (Musa acuminata) genome and the evolution of monocotyledonous plants. Nature 488,