Kitle Fonlama: Finansa Yeni Bir Bakış

Fon arz ve talep edenleri bir araya getiren finansal sistem, ekonominin gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Bankalar, yatırım fonları gibi birçok finansal kurum bu noktada finansal aracılık işlevi görür. Bu sayede ekonomide yatırımlar, üretim ve beraberinde istihdam artar. Bu nedenle finansal gelişmişlik arttıkça ekonomik büyüme artar ve kalkınma kolaylaşır.

Finansal gelişmişliğin ekonomik kalkınmayı arttırdığı herkes tarafından kabul edilmekte. Yapılan çalışmalar geleneksel finansal aracılığın yatırımları dolayısıyla da ekonomik kalkınmayı arttırdığını ortaya koyuyor.

Geleneksel finansın yanı sıra son yıllarda artan dijitalleşme yeni bir kavramı daha finans literatürüne kazandırdı: kitle fonlama. Kitle fonlama çok sayıda yatırımcının küçük fonlarla katılabildiği bir finansman yöntemi. Online platformlarda bir araya gelen fon arz ve talep edenler küçük bir işlem maliyetine katlanarak işlem yaparlar.

Temelde kitle fonlamayı, fonlanan açısından finansal getiri sağlayıp sağlamadığına göre ikiye ayırabiliriz. Finansal getiri sağlamayan kitle fonlama türleri ödül ve bağışa dayalı kitle fonlama yöntemleridir.

Bağışa dayalı kitle fonlama yöntemlerinde genellikle sosyal ağırlıklı projeler yer alır ve yatırımcının temel motivasyonu manevi ya da sosyal içeriklidir.

Ödül bazlı kitle fonlamada ise küçük bir ödül karşılığı fonlama gerçekleştirilir ancak bu ödül genellikle çok küçük olduğundan motivasyon yine manevi ya da sosyaldir.

Finansal getiri sağlayan kitle fonlamada ise fon sağlayanlar belirli bir finansal getiri beklerler. Burada iki tip kitle fonlama yönteminden bahsedilebilir: borçlanma ve hisse bazlı kitle fonlama. Borçlanma bazlı kitle fonlamada fon arz edenler belirlenmiş bir faiz getirisi beklerler. Hisse bazlı kitle fonlamada ise fon arz edenler fon talep eden şirkete ortak olurlar.

Dünyada geçmişi çok uzun olmasa da kitle fonlama artış trendinde. ABD ve İngiltere bu konuda önde yer alıyorlar. Küresel kitle fonlama pazarı Statista’ya göre 2022 yılında 57 milyar dolar hacme sahip olacak. Türkiye’de ise finansal getiri sağlamayan kitle fonlama (ödül ve bağış bazlı) ve paya dayalı kitle fonlama uygulanıyor.

Paya dayalı kitle fonlama

Paya dayalı kitle fonlama, SPK tarafından Ekim 2019’da çıkartılan “Paya Dayalı Kitle Fonlama Tebliği” ile hukuki zemine kavuştu. Tebliğ uyarınca üretim ve teknoloji alanındaki girişimler online platformlar üzerinden kampanya adı altında duyurularak fon toplayabiliyor.

İstedikleri fon miktarına ulaşabilen girişimler, kendilerine fon sağlayan yatırımcılara hisse devri yapıyor. Bu sayede teknoloji ve inovasyon odaklı yatırımların fonlanması daha da kolaylaşıyor.

Finansta yaşanan dijitalleşme ve alternatif finansın yükselişi dikkat çekici boyutlarda. Paya dayalı kitle fonlama tebliği de Türkiye’de atılmış önemli bir adım. Bu sistemin genişlemesi ve tabana yayılması bir yandan Türkiye’nin finansallaşmasını arttırırken bir yandan da teknoloji ve inovasyonun önünü açacak. Türkiye’nin kronikleşmiş teknoloji açısından yetersiz (düşük katma değerli) üretim ve işsizlik sorunlarına önemli açılımlar getirebilir.

Simge Mutlu