Bilim Ve Rasyonel Yaşam İlkeleri Üzerine

Rasyonelliğin Anlamı Üzerine

Geçmişten günümüze bilim, dünyayı anlamak ve kontrol etmek amacıyla büyünün ve inançların yanında kullanılmaktadır (Bynum, 2012:57). Yani bilimin iki amacı; anlamak ve kontrol etmektir. Burada büyü irrasyonel yol, bilim ise rasyonel bir yol olmaktadır. Bynum (2012:22)’a göre bilimi büyüden ayırt eden şey olgu ve olayları doğaüstü değil, doğa içi yollarla açıklamasıdır. Ayrıca Batı’dışı medeniyetlerde anlama ve kontrol yolunda büyü, inançlar ve bilim iç içedir, hatta Yunan’da bile bir aşamaya kadar böyle olmuştur. Ancak Batı’da bir noktada bilimsel yöntemle diğerleri arasında ayrım gerçekleşmiştir.

Bunun en bariz örneklerinden biri, Hipokrat’ın “Kutsal Hastalık” olarak bilinen sara hastalığı hakkında “Kutsal Hastalığın başka bir hastalıktan daha ilahi ya da kutsal olduğuna inanmıyorum, tam tersine belli özellikleri ve kesin bir sebebi olduğuna inanıyorum” demesidir (Bynum, 2012:23-28).

Bilimsel İlkeler ve Bilimsel Yaşam Üzerine

Gauch (2016:13)’e göre bilimsel faaliyetlerin hepsinde ortak olan bazı uygulamalar mevcuttur. Bunlar:

*Dedüktif ve indüktif mantık (tümdengelim ve tümevarım)

*Olasılık hesabının kullanımı

*En yalın açıklamayı tercih ilkesi (Ockham prensibi)

*Hipotez oluşturma ve hipotezleri sınama

Amerikan Bilim Geliştirme Kuruluşu (AAAS)’na göre, bilimin belirli ilkeleri günlük hayatta da kullanılabilir. Yani sadece akademik faaliyet ile sınırlı değildir (AAAS, 1989 ve 1990’dan akt. Gauch, 2016). Böylelikle yukarıdaki ilkeleri bireyler yaşamlarında da kullanabilirler.

Bilimin en önemli parçalarından biri ise rasyonelliktir. Rasyonelliğin de en önemli işlevinin insanın düşünce ve davranışlarına yön vermek olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla rasyonel olan demek benimsenmiş amaçla uyumlu olan demektir (Gauch, 2016:46). Yani rasyonel davranabilmek için kişinin önce bir amaca sahip olması gerekmektedir. Bu nedenle bilimsel bir yaşamın ilk şartı da bir amaca sahip olmaktır.

Doç. Dr. Görkem Bahtiyar

Kaynaklar:

Bynum, W. (2012). Bilimin Öyküsü. Aylak: İstanbul.

Gauch Jr., H. G. (2016). Bilimsel Yöntem. Dipnot: Ankara.