‘Pardon! Tahminen Ne Zaman Batarsınız?’ – Kahin Göstergeler

Cevap var mı? Biliyorum (gerçekten biliyorum), başarısızlığı kabul etmek çok zor ama dürüst olalım. Ayakta tutmaya çalıştığınız şirketleriniz gerçekten ayakta durmalı mı? Şahsi varlıklarınızı ve gelecekteki başarı potansiyelinizi bugünkü egonuza kurban etmeli misiniz? Peki içinde bulunduğunuz kriz geçici ve yönetilebilir mi yoksa net bir ‘buraya kadar’ mesajı mı? Bazı göstergeleri dikkatle takip ederek cevapları bulmak mümkün.

Startuplar Ne Kadar Başarılı?

Daha önce de defalarca duyduğunuz, şahit olduğunuz ya da bizzat yaşadığınız gibi; girişimcilik serüveninde ayakta kalmak gerçekten güç. Aslına bakarsanız bu güçlük, risklerin ve tehlikenin fazlalığından kaynaklanıyor ve dolayısıyla da risk arttıkça getiri de artıyor. Yani özetle, güçlüğün üstesinden gelebilen hakkını da alıyor. Eskilerin çok güzel bir sözü vardır; ‘tekkeyi bekleyen, çorbayı içer‘ diye. Girişimcilik evreninde çorba içmek, tekkeyi beklemek için gösterilen çaba, sabır ve inançla mümkün. Ama bu tekkeyi beklemek de tehlikeli.

Konu dışı bilgi: İngilizce’de girişim sözcüğünün karşılığı venture. Hani şu meşhur VC’ler var ya, işte onlar Venture Capitalist yani risk sermayedarlarıdır. Venture kelimesinin etimolojik silsilesi de şans, risk, tehlike, ulaşmak ve varmak kelimelerini içerir. Hatta adventure, yani macera bile venture kelimesinden türemiştir.

Peki bugüne kadar tekkeyi beklemeye niyetlenen kaç girişimci çorbayı içebildi dersiniz? Çok azı. %1’den bile az.

Tohum aşamada yatırım alan girişimlerin %42’si Seri A, %24’ü Seri B, %13’ü Seri C, %4’ü Seri D, %0,8’i Seri E ve yalnızca %0,3’ü Seri F’ye kadar ayakta kalabiliyor. Tabii burada şu soru aklınıza gelebilir: Her girişim bu kadar yatırım almak zorunda mı? Hiç yatırım almadan ya da bir aşamadan sonra yatırıma ihtiyaç duymayan ama yollarına devam eden girişimler yok mu? Evet var. Eğer hedef büyükse, yani bir unicorn olmak istiyorsanız (ki istemelisiniz) iki elin parmağını geçmeyecek kadar şirketin ‘bootstrapped unicorn‘ olduğunu biliyoruz.

Hazır unicorn demişken 2021 yılı itibariyle global unicornlarla ilgili aşağıdaki grafiği incelemenizi öneririm. Buna göre dünyada toplam 959 unicorn var. Bunların 494’ü (%51,5) ABD’de, 295’i de (%30,7) Asya’da. Bulunduğumuz coğrafyaya gelene kadar unicornların %82,2’lik kontenjanı dolmuş oldu zaten. Türkiye’de toplam 6 unicornumuz olduğunu düşünürsek global unicornların %0,63’ünü bu topraklardan çıkarmışız. Fena değil. Daha da iyi olacak. Çünkü yatırım ortamı iyileştikçe ve startuplar da yatırımcılarına daha yüksek çarpanlar sağladıkça milyar dolar kulübüne giren girişimlerin sayısı da artıyor. Aşağıdaki infografiğin sağ tarafındaki yığılmaya dikkat edin. Günümüze yaklaştıkça unicorn sayısı nasıl da hızla artış gösteriyor.

Başarısızlığın Sorumlusu Kim?

Yukarıda startupların çok azının yaşayabildiğini ve bunların da yine çok çok azının milyar dolar kulübüne girebildiğini gördük. Peki geri kalanlara ne oluyor? Daha doğrusu soruyu şu şekilde sormak lazım: Geri kalanlar nerede hata yapıyor da yok oluyorlar?

Grafiği incelediğimizde en büyük problemin ürün / pazar uyumunda olduğunu anlıyoruz. Daha önce yazdığım Doğru Ürün, Doğru Pazar Kombinasyonu: Ürün – Pazar Uyumu (PMF) başlıklı yazımda bu konuyu derinlemesine ele almıştım. O yüzden bugün ikinci mühim meseleye, yani finansal yönetime göz atacağız.

Bu açıdan bakarak ‘Başarısızlığın Sorumlusu Kim?’ sorusunu cevaplamaya çalışalım. Buna göre, her ne kadar kabullenmesi zor da olsa, başarısızlığın sorumlusu girişimcinin bizzat kendisidir. Suçu konjonktüre, pazara ya da coğrafyaya atmak işin kolaya kaçma kısmı.

Girişimci analitik olmak ZORUNDADIR. Verisiz konuşamaz, konuşmamalıdır. Gelecekle ilgili hislerini bile matematiksel modellemelere dayandırmalıdır. Artık günümüzde iş zekası uygulamaları girişimcilerin birçok işini ele almış durumda. Yani polinom interpolasyonu bilmenize gerek yok. Ama hangi metriği ölçümleyeceğinizi bilmekle mükellefsiniz. Eğer sayısal analizler yapmayacaksanız, benden size naçizane tavsiye; hiç bu işlere girmeyin. Üzülme olasılığınız %99,7.

Kahin Göstergeler

Birçok girişimci yüksek satışı sürdürülebilirliğin ilk koşulu olduğunu düşünür. Yani, ‘batmak istemiyorsam para kazanmalıyım‘ yaklaşımındadır. Fakat kazın ayağı gerçekte pek de öyle değil. Satış demek aslında maliyet demektir. Ürünü ortaya çıkarana kadar geçen süre içerisindeki giderlerin -çoğu zaman- hiçbiri müşteriyi bağlamaz. Siz önce yatırım ve istihdam yapacaksınız, sonra ürününüzü satıp gelir elde edeceksiniz. Üstelik elde ettiğiniz bu gelirin bir kısmını da büyüme için ayıracaksınız. İşte bu yüzden satış ve kardan ziyade net çalışma sermayesi ihtiyacının belirlenmesi ve izlenmesi gerekmektedir. Bunun dışında borç / özsermaye oranı, alacak, borç ve stok devir hızları gibi yine hayati önem taşıyan performans göstergelerinin profesyonelce takip edilmesi gerekir. Çünkü bu oranlar serbest nakit akımını doğrudan etkileyen oranlardır. Serbest nakit akımı ise firma değerini ve dolayısıyla yatırım potansiyelinizi belirler.

Serbest Nakit Akımı ve Rule Of 40

Serbest nakit akımı, firmanın tüm yükümlülüklerini yerine getirdikten sonra elde kalan kısım olarak çok basit bir şekilde tanımlanabilir. Girişimlerin ilk yıllarında negatif serbest nakit akımı üretmeleri oldukça doğal ve normaldir. Fakat, özellikle pazar uyumunu yakalamış erken aşama girişimlerin negatif SNA ile birlikte pozitif bir büyüme göstermeleri beklenir.

İşte burada Rule Of 40 metriği izlenebilir. Buna göre [Büyüme Oranı + (SNA / Net Satış Gelirleri)] >= 40 olmalıdır. Örneğin; bir önceki yıla göre satış gelirlerinizin %50 arttığını ve 1 Milyon USD’den 1,5 Milyon USD’ye yükseldiğini varsayalım. Bu durumda -150bin USD’lik bir negatif SNA (-150 / 1.500 = -%10) ile büyüme oranını topladığımızda %40 bulacağımızdan dolayı, negatif SNA büyüme ile dengelenecektir.

RO Ailesi

Bir diğer önemli gösterge grubu ise RO ile başlayan metriklerdir. Bunlar ROI, ROIC, ROC, ROE, ROA, ROAS, ROMI, RORC gibi göstergelerdir. ROI basit anlamda sermayenin geri dönüş oranını ifade ederken RORC, spesifik olarak ar-ge yatırımlarının geri dönüşünü ifade eder. Her ne kadar bu metrikler birbirlerine çok benzer gözükse de her birini ayrı ayrı izlemek, orta vade stratejilerin belirlenmesinde önemli rol oynar.

Altman Z-Skoru

Son olarak takip edilmesini şiddetle önerdiğim Altman Z-Skoru adlı metrikten bahsetmek istiyorum. Altman Z-Skoru, bir şirketin önümüzdeki iki yıl içerisinde iflas etme olasılığını tahmin eden 50 yıldır kullanılan bir araçtır. Hesaplama beş farklı finansal orana dayanmaktadır. Her oran, şirketin performansının belirli kısımlarını analiz etmek için kullanılır. Bu oranlar, şirketin finansal sağlığını farklı alanlarda yakalar. Her bir oran için elde edilen değer ilgili katsayı ile çarpılır ve toplanır. Çıkan sonuç Altman Z-skorunun değeridir. Hesaplama şu şekilde yapılır:

Z-Skoru = (1.2A) + (1.4B) + (3.3C) + (0.6D) + (1.0E)

Formülde;

A – işletme sermayesi / toplam varlıklar,

B – dağıtılmamış kârlar / toplam varlıklar,

C – Faiz ve vergi öncesi kazanç / toplam varlıklar,

D – öz sermayenin piyasa değeri / toplam yükümlülükler,

E – satışlar / toplam varlıklar,

olarak ifade edilmiştir.

Altman Z-Skorunun 1.8’in altında olması, şirketin gelecekte iflasla karşı karşıya kalabileceğini gösterirken skoru 3’ün üzerinde olan şirketler muhtemelen iflas etmeyeceklerdir.

Altman Z-skor değerlerinin yorumlaması aşağıdaki gibi özetlenebilir:

1.8’in altındaki Z puanı, iflas olasılığı daha yüksek olan bir şirketi gösterir;

1.81 ile 2.99 aralığındaki Z-puanı, şirketin uyarı bölgesinde olduğunu gösterir;

3’ün üzerindeki Z puanı, finansal sağlığı iyi olan bir şirketi gösterir.

Sonuç

Yazılarımda konulara genel bakmayı tercih ediyorum. Bu yüzden yukarıda bahsettiğim göstergeler ile ilgili aşırı detay vermenin de doğru olmadığını düşünüyorum. Tıpkı diğer yazılarımda da olduğu gibi bu yazının da amacı girişimcileri başkalarının doğrulanmış öğrenmeleriyle tanıştırmak.

Yukarıdaki göstergeler ile ilgili daha detaylı bilgilere birçok siteden ulaşabilirsiniz. Yine de bu konuda sormak veya istişare etmek istediğiniz konular için bana [email protected] e-posta adresinden ulaşabilirsiniz.

Herkese iyi bayramlar dilerim.

Sevgiler