İçerikte Neler Var?
COVID19 Hastalarında Koku Kaybı Kalıcı Mı?
COVID 19 sonrasında en fazla görülen şikayet, kronik yorgunluk ve egzersiz veya efor sonrası çok kolay yorulma ve dinlenmekle yorulmanın geçmemesi. Ayrıca egzersiz ve yürüyüş performansında ve çalışma kapasitesinde belirgin azalma görülebiliyor. Bir diğer yoğun şikayet konusu da koku alma problemi.
Pandemi sürecinde daha doğrulanmış vakalar ile virüs hakkında bilgi arttıkça, koku ve/veya tat kaybı raporları ortaya çıkmaya başladı. Anosmi (tam koku kaybı) ve hipozmi (kısmi koku kaybı) görülme oranı neredeyse %80.
Parosmi denilen yan etkide ise kişiler ortamdaki kokuları farklı algılamaktadır.
Bilim insanları hala koronavirüsün olfaktör sistem denilen koku alma sistemini etkilediği tüm mekanizmaları öğreniyorlar, ancak parosminin, burundan beyne giden sinir yollarının bozulmasından dolayı meydana geldiğini belirtiyorlar.
Koku alma duyusunu kaybeden COVID19 hastalarının %27’ si yaklaşık 7 gün içinde biraz iyileşme yaşarken çoğu hasta için iyileşme süresi 10 gündür.
Hastalığın ilk iki ayında hastaların %80’ inin koku duyusunda tam düzelme görülmüştür. Ancak bazı hastalarda koku kaybı daha uzun olabilmektedir.
Ocak 2021’ de yayınlanan ve 18 Avrupa hastanesinden hastaları içeren bir araştırma, koku alma bozukluğu olan 1.363 koronavirüs hastasının çoğunun koku alma duyularını iki ay içinde iyileştirdiğini ve yüzde 40’ının iki hafta içinde koku alma yeteneklerinin geri döndüğünü gösterdi. Brüksel Üniversite Hastanesi’nde Kulak-Burun-Boğaz hastalıkları profesörü ve çalışmanın yazarlarından biri olan Dr. Jerome R. Lechien, tüm hastaların evde günde iki seans ‘koku egzersizi’ yapmasını öneriyor. Altı ay sonunda hastaların yüzde 95’i koku alma duyularını geri kazanmıştır.
Bu konuda çözüm arayan bilim dünyası artık tedaviye ek olarak organik tıbbi bitkilerden elde edilen aromatik uçucu yağlarla ‘koku egzersizleri’ öneriyor.
Yine Haziran 2021’ de bir JAMA makalesi de hastalardaki koku kaybının 4 ay sonunda %45, 1 sene sonrasında %96 düzeldiğini belirtmiş. Yani biraz sabır gerekiyor.
Çoğu insan için parosmi (ortam kokularının farklı algılanması), iyileşmenin bir belirtisi ve bu nedenle uzmanlar, iyileşmeye devam ederken yine “koku egzersizi” nin faydalı olabileceğini vurguluyor.
Koku egzersizlerinde organik tıbbi uçucu yağların kullanıldığı aromaterapi bilimi ve Türk kahvesi yardımcımız oluyor. Evet yanlış okumadınız Türk kahvesi ama koklamak şartıyla. Araştırmayı yapan Türk bilim insanları aralıklı olarak Türk kahvesi koklayan COVID-19 hastalarının bir saat boyunca koku alma duyularının bir kısmını geri kazandıklarını gösteren klinik çalışmalarını yayınladılar.
Aromaterapi; 4 farklı uyaran madde içeren uçucu yağları koklatma yöntemiyle koku kaybı yaşayan hastaların iyileşmesinde yararlandığımız bir yöntem. Yalnız bu yağların %100 organik tıbbi bitkilerden elde edilmiş, kaliteli ekstraksiyonlardan geçmiş, analizleri tam uçucu yağlar olduğundan emin olmak önemli.
Çiçeksi, keskin, meyvemsi, baharatlı olmak üzere 4 farklı koku profili ile koku reseptörleri uyarımı ve doğru sinirsel iletişimin sağlanmasına destek olmak ve süreci hızlandırmak amaçlanmaktadır. Çünkü koku alma sistemimiz (Olfaktör sistem) gelişmiş bir rejenerasyon (yenilenme) kapasitesine sahiptir.
Bu konuyu konuştuğum Kulak Burun Boğaz Uzmanı Prof. Dr. Aytuğ Altundağ’a sözü bırakarak yazımı bitireyim.
“Kokuları koklamak ve oradaki hücrelerin yenilenmesini sağlamak çok önemli. Çünkü koku hücreleri kendini yenileyebilen sinir hücreleri. Biz bu avantajdan yararlanıyoruz. O yüzden hastalar beklemesinler evde mutlaka kokularla egzersiz yapsınlar.”
Aşağıda açıklanan şekilde dört aromatik uçucu yağdan oluşan bir set, koku egzersizi için her üç ay için farklı denenir. Her koku arasında 10 saniyelik bir dinlenme ile 15 saniye boyunca koklanır. Koku seti günde iki kez koklanarak tekrar yapılır.
*Görsel, Prof.Dr.A.Altundağ’ a ait bir yayından alınmıştır. PMID: 26031472
(Önemli not: Koku kaybını takiben bazı hastalarda nazal polip denilen bir çeşit burun iltihabı gelişebilir, bu sebeple her durumda Kulak Burun Boğaz Uzmanı bir hekime danışılması kapsamlı değerlendirme için önerilir.)
Uzm. Ecz. Ayşegül Birlik 28.03.2022
Diğer kaynaklar;
Gori, Alessandra et al. “COVID-19-Related Anosmia: The Olfactory Pathway Hypothesis and Early Intervention.” Frontiers in neurology 2020
Lechien JR, Chiesa-Estomba CM, Beckers E, et al. Prevalence and 6-month recovery of olfactory dysfunction: a multicentre study of 1363 COVID-19 patients. J Intern Med. 2021
Renaud M, Thibault C, Le Normand F, et al. Clinical Outcomes for Patients With Anosmia 1 Year After COVID-19 Diagnosis. JAMA Netw Open. 2021
Bulbuloglu S, Altun Y. The effect of sniffing Turkish coffee on olfactory disorders in COVID-19 patients: An experimental clinical study. CLINICAL NEUROSCIENCE – 2021;74(03-04)
Damm M, et al. Olfactory training is helpful in postinfectious olfactory loss: a randomized, controlled, multicenter study. Laryngoscope. 2014
UZM. ECZ. AYŞEGÜL BİRLİK
İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi mezunudur. Lizbon Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nde tıbbi beslenme eğitimi sonrası meslek hayatının 16 senesinde kendi eczanesini işletti. Son olarak Üsküdar Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik yüksek lisansını tamamlamıştır.
İyi Yaşam ve Koruyucu Sağlık üzerine kurduğu şirketinde halen kurumsal ve ilgili firma işbirliği ile danışmanlık hizmetleri vermektedir.
Aktif yaşamı seçen bireylerden profesyonel / amatör sporculara kadar kişiye özel çözümler, kişisel ve genetik analizlerle uygun performans ürünleri, gıda takviye ve tavsiyeleri, aromaterapi çözümleri ile bireysel çalışmaktadır.
Bu alanda çalışmalarıyla 2017 yılında sektörde önemli bir ödül olan Altın Havan ‘Eczacı Danışmanlık Ödülü’ nü almıştır.
Dünyada yükselen bir değer olan Spor Eczacılığı alanını ülkemize getiren ve sertifika koordinatörlüğünü yapan ilk eczacı olarak mesleki sunum ve eğitimler vermektedir. Türkiye Triatlon Federasyonu Eğitim Kurulu üyesi ve maraton koşucusudur.
