Öğretmen Nasıl Gelişir?

Merhaba değerli okurlar,

Son günlerde eğitim gündemini çok meşgul eden uzman öğretmen, başöğretmenlik sınavına çok girmeden öğretmen gelişimi nedir konusunda düşüncelerimi paylaşmak istiyorum.

Gelişmiş ülkeler öğrencilerin 21. yüzyıl becerilerini geliştirmek ve bilgi temelli bir toplumun sürekliliğini sağlamak üzere öğretmenlerin gelişimlerini sürekli takip etmektedirler. Öğretmenlerin yaşam boyu öğrenenler olduğu farkındalığıyla gelişimlerini çeşitli hizmet içi eğitim çalışmaları, kurs, konferans ve yayınlarla desteklemektedirler.

Öğretmen olarak gelişmek için bu sürecin doğasını anlamak gerekiyor. Öğretmenin gelişimi mesleki, kişisel ya da sosyal gelişim anlamına mı gelmekte?

Halihazırda mesleki uygulamalar yapan öğretmenler için mesleki öğrenme olarak da adlandırılan mesleki gelişim, öğretmenlik rolünü etkili bir şekilde yerine getirmek üzere ihtiyaç duyulan bilgi ve becerileri geliştirme sürecidir. Sadece teorik bilgileri öğrenmek değil, bu bilgileri deneyimlemeyi ve kendi öğretmenlik alanında ne şekilde kullanacağını ve geliştireceğini öğrenmeyi de içerir.

Whitford tarafından ortaya konan yaparak öğrenme yaklaşımı, öğretmenlerin çalışmalarını yansıtma, değerlendirme ve analiz etme mesleki gelişimin temel unsurlarıdır. Bunlar yenilikçi yaklaşımlar geliştirmekte, performans arttırmakta gerekli öğelerdir. Eleştirel olmak, deneyimlerini yansıtmak ve gelişim için motive olmak mesleki gelişim için önem arz etmektedir.

Günümüzde öğretmenlerin alanlarındaki uzmanlığı, ders planlama, iletişim, liderlik, süreklilik ve öğrencilerin ihtiyaçlarına göre esneklik arz etmektedir.

Mesleki gelişim ve öğretmen eğitimi aynı anlamda değil. Öğretmen eğitimi öğretmenlerin gerekli pedagojik bilgi ve becerileri öğrenmeleri sürecidir. Örneğin günümüzde web 2.0 araçlarının nasıl kullanılacağı, eğitime nasıl entegre edileceği bir öğrenme süreci olarak ele alınabilir. Mesleki gelişim de eğitimler içerir, ancak öğretmenlerin öğretim bağlamlarındaki farkındalıklarını ve uygulamada etkinliklerini daha fazla öne çıkartır.

Öğretmenlerin beklenmedik durumlarla başarılı bir şekilde başa çıkabilmek ve sınıf dinamiklerini ve ihtiyaçları karşılamak için esnek ve yaratıcı olmalıdırlar. Oldukça pratik isteyen bir süreç ne dersiniz? Kısaca mesleki gelişim alınan bir kararın nedenini sorgulayarak, öğrencilerin ihtiyaçlarına göre nasıl uygulayacağını öğrenmeye yardımcı olan öğrenme sürecidir diyebiliriz.

Mesleki gelişim öğretmeni yeni fikirler üretmeye, yeni araçlar kullanmaya, etkilerini değerlendirmeye, hedeflerine ulaşmak için yeni kararlar almaya ve bu deneyimlerini paylaşmaya teşvik etmelidir. Öğretmenlerin gelişimlerini amaçlayan programlar gerek Millî Eğitim Bakanlığı gerekse okullar, üniversiteler ve ilgili sivil toplum kuruluşları tarafından ülkemizde uygulanmaya devam etmektedir. Öğretmenler bu kurumlardan bağımsız olarak da diledikleri zaman gelişimlerini kendileri sürdürmekte ve özellikle internet bu konuda büyük kaynak sağlamaktadır.

Mesleki gelişimin yanında bir de öğretmenlerin kişisel gelişim süreçlerini birlikte gözden geçirelim. Öz gelişim, öğretmenlerin birey olarak kendilerini tanıma ve anlamlandırmalarına yardımcı olan, güçlü ve zayıf yönlerinin farkındalığına varmalarını sağlayan, meslek içinde ya da dışında büyümelerine yardımcı olabilecek yaşam becerileri kazanmaktır. Bu beceriler günlük yaşamın zorluklarıyla başa çıkmada yardımcı olan bir dizi yaşam becerisidir. Organize olabilmek, çözüm yolları geliştirebilmek, öğrencilerle ilgilenmek ve onları önemsemek meslekte ihtiyaç duyulan yaşam becerileridir.

Mesleki rol, kişisel yaşamı etkileyen faktörlerden etkilenir. İkisi arasında uyumlu olabilmek stres, aile baskısı, olumsuz duygular, ekonomik güçlükler gibi durumlarla başa çıkabilmek, sağlıklı olabilmek için bu uyumu sağlamak gerekmektedir. Bu sebeple kişisel gelişim iyi tanımlanmış, sağlıklı bir benlik algısına ulaşmak için önemli bir araçtır. Böylece öğretmen öncelikle öz saygı ve özgüvenini geliştirmiş olur. Son dönemde yine çok gündemde olan EQ (Duygusal Zekâ) içsel becerileri de sahip olmamıza olanak sağlayacaktır.  Öğretmen eğitimi programlarının kişisel gelişim içeriklerine sahip olmasının kaliteli eğitimi arttırmak için çok önem taşıdığını düşünüyorum.

Üzerinde duracağımız bir diğer alan ise öğretmenlerin sosyal gelişimi. Günlük hayatta birçok noktada karşımıza çıkan dinleme, anlama, anlatma, iletme vb. sosyal becerileri hem öğretmen hem de öğrencilerimiz için önemsiyoruz. Hatta öğrencilerin bu becerilerini önemserken öğretmenlerimizi zaman zaman arka plana atıyoruz. Oysa öğretmenlerimizin sosyal ortamlarda başkalarıyla etkili bir şekilde ilişki kurmaları bu bilgi ve becerileri geliştirmeleri okul içi ve dışı tutumlarını olumlu yönde önemli ölçüde arttıracaktır.

Huitt ve Dawson’a göre “sosyal yeterlilik” kişinin kendisi ve başkalarının farkında olması, dürtülerini yönetmesi, etkili iletişim kurması, sağlıklı ilişkiler kurması, başkalarıyla uyumlu çalışabilmesi ve çatışmaları çözüme ulaştırma becerilerini kapsar. Dolayısıyla bu becerileri geliştirebilmek duyuşsal, bilişsel ve sosyal alanları kapsamaktadır. Bu beceriler öğretmenlerin iyi bir kariyer ve huzurlu bir yaşam için ihtiyaç duydukları becerilerdir.

Öz olarak kişisel, mesleki ve sosyal gelişim öğretmenlerin gelişimi için yapı taşlarıdır denebilir. Her biri diğerine sıkıca bağlıdır. Duygularını kontrol etmekte zorlanan, kendini yönetemeyen bir öğretmenin sınıfta etkili bir iletişim kurması ve sınıfı kontrol etmesi güç olacaktır. Gelişimi, süreklilik arz eden bir öğrenme süreci olarak görmeliyiz. Son yıllarda hayat boyu öğrenen olmak kavramını içselleştiren öğretmenler mesleklerine huzurlu, motive ve başarılı bir şekilde devam etme şansı yakalayacaklardır. Kısaca hızla değişen çağa ayak uydurabilmek hatta oyun kurucu olabilmek için öğretmenlere önemli bir sorumluluk düşmektedir. Tutkulu, amaçlı ve birazda kaygılı olmak gerekmektedir.

2022-2023 Eğitim Öğretim yılının başlangıcına az bir süre kala tüm eğitim paydaşlarımıza özellikle öğretmenlerimize başarılar ve her şeyin gönüllerince olmasını diliyorum.

Görüşmek üzere…

Tolga Özdemir