Scamper Tekniği Nedir? Nasıl Uygulanır?

Şüphesiz ki, dünya yaratıcı beyinler sayesinde daha kolay yaşanılır bir yer oldu. Her ne kadar ülkemizde üzerine düşünülmeyen bir kavram olsa da yaratıcı düşünce, gelişmiş ülkelerin eğitim sistemlerinin önemli bir parçasıdır. Bilim insanlarına göre insanlar yaratıcı düşüncelerle dünyaya gelirler. Ezberci eğitim sistemiyle de bu yetilerini yavaşça kaybederler. Ancak bilim, yaratıcı düşünceyi destekleyen pek çok kavram bulmuştur. Bunlardan biri de Scamper tekniği ismiyle dikkat çekmektedir. Bu sistem pek çok ülkede daha okul öncesi eğitimine entegre edilmiştir. Ancak sadece çocuklar değil önemli şirketler de bazı konularda bu teknikten yararlanmaktadır.

Scamper Tekniği Nedir?

Tek başına bir kelime gibi algılanıyor ama Scamper aslında bir akrostiştir. İngilizce terimlerin baş harflerinin yan yana gelmesiyle oluşmuştur. Türkçeye ‘yönlendirilmiş beyin fırtınası’ diye çevrilir. Yaratıcı düşünmesi istenilen beyinler, sorularla yönlendirilerek uygulanmaktadır. Bir obje, kişi, öykü ya da şiir için uygulanır. Buradaki amaç, bir şiiri baştan yazmak, bir objeyi baştan tasarlamak değildir. Beynin yaratıcı düşünme sistemini harekete geçirmektir. Farklı bakış açılarını yakalayabilmektir. Bazı bilim insanları, bu tekniğin felsefesinin ‘her fikir, başka bir fikirden doğar’ olarak açıklamışlardır. Dolayısıyla grup halinde uygulanmasıyla her fikrin yeni bir fikri doğurmasını sağlamaktadır. Bu da beraberinde belki de akıl almaz fikirlerin doğmasını getirir. 

Scamper tekniği, teknik olarak şöyle açıklanabilmektedir:

• Yer değiştirmek (S – Substitude)
• Birleştirmek (C – Combine)
• Uyarlamak (A – Adapt)
• Değiştirmek, küçültmek ve büyütmek (M – Modify, Minify, Magnify)
• Başka amaçlarla kullanmak (P – Put to other uses)
• Olmadığını düşünmek – Yok etmek (E – Eliminate)
• Tersine çevirmek veya tekrar düzenlemek (R – Reverse, Rearrange)

Scamper Tekniği Nasıl Uygulanır?

Yönlendirilmiş beyin fırtınasının yukarıdaki adımların takip edilmesiyle uygulanması da çok kolaydır. Uygulama için öncelikle beyin fırtınasına gerçekleştirecek grup oluşturulmalıdır. Bazı durumlarda tek kişi için de uygulandığı örnekler bulunmaktadır. Ardından üzerinde beyin fırtınası yapılacak konu, obje, öykü ya da şiir seçilmelidir. Yukarıdaki adımlar sorular sorularak Scamper tekniği basamakları tek tek uygulanmaktadır.

Yer Değiştirmek (S – Substitude)

İlk aşamada objenin tamamının veya bir kısmının değiştirilmesiyle neler olabileceği sorulmalıdır. Bu konuda, her evin, ofisin ya da okulun en önemli eşyalarından masa örneğini verebiliriz.

• Masa olmasa, yerine ne koyabiliriz?
• Üretildiği malzeme dışında ne kullanılarak üretilebilir?

Birleştirmek (C – Combine)

Bu aşama, birden fazla fikir ya da objenin sentez yapılmasıyla oluşmaktadır. Masa örneğine devamla şu sorular sorulabilir:

• Masayı başka hangi nesnelerle birleştirebiliriz?
• Bunun için başka hangi fikirleri bu konuyla birleştirebiliriz?

Uyarlamak (A – Adapt)

Scamper tekniği uygulanırken sorulan diğer bir soru da uyarlamadır. Burada obje ve düşüncenin başka fikirlere uyarlanarak değişik kullanım şekillerinin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Yine masa örneğindeki gibi şu sorular sorulabilmektedir:

• Masaya benzer başka hangi objeler vardır?
• Daha önceki önermelerle benzerlikleri var mı?

Değiştirmek, Küçültmek ve Büyütmek (M- Modify, Minify, Magnify)

Buraya kadar gelinen aşamada elde edilen önermelerle objenin değiştirilmesi sorulmaktadır. Objeyi küçültmek ve büyütmenin yaratacağı sonuçların cevapları aranır.

• Masa daha küçük ya da büyük olsaydı ne olurdu?
• Masanın formu değiştirilseydi nasıl bir sonuç ortaya çıkardı?
• Masaya başka neler eklenebilir?

Başka Amaçlarla Kullanmak (P- Put To Other Uses)

Başlıktan da anlaşılacağı gibi nesnenin başka amaçlarla kullanımından doğacak sonuçların tartışıldığı aşamadır.

• Bir masa başka ne için kullanılabilir?
• Bu form dışında masanın başka formda kullanılması mümkün müdür?
• Bir engelli ya da çocuk masayı kullanmakta zorluk çekiyor mu?

Olmadığını Düşünmek – Yok Etmek (E- Eliminate)

Bu aşamada da objenin tamamının ya da bir bölümünün yok edilmesi durumundaki sonuçları tartışılmalıdır.

• Masada gerekli olan ya da olmayan neler var?
• Masanın belli bir bölümü çıkarılırsa işlevini yitirir mi?
• Masa ile ilgili bilinen bazı kurallar yok sayılabilir mi?

Tersine Çevirmek veya Tekrar Düzenlemek (R- Reverse, Rearrange)

Son basamakta nesnenin tam tersine çevrilmesi ya da yeniden düzenlenmesiyle ilgili sorulara cevap aranmaktadır.

• Masayı oluşturan bileşenler değiştirilebilir mi?
• Masayı oluşturan parçaların yeri değiştirilirse ne olur?

Scamper Tekniği Faydalı Mıdır?

Buradaki asıl amaç bir objeyi baştan yaratmak değildir. Scamper tekniği ile beyin fırtınasını yönlendirerek yaratıcı fikirlere ulaşmak amacı taşınmalıdır. Gelişmiş ülkelerin anaokulu seviyesinde eğitim sistemine girmesinin sebebi de budur. Yaratıcı düşünce ile doğan insanların bu becerilerini kaybetmemesi amaçlanmaktadır. Dolayısıyla teknik dayatılmışın kalıplaşmanın dışına çıkmaya itmektedir.

Özellikle çocuklarda yaratıcı düşünceyi hayatlarının bir parçası haline getirmeyi sağlayan bir tekniktir. Bu teknik sayesinde sorun çözme becerileri gelişmektedir. Ayrıca etkinliğin grup halinde yapıldığı durumlar sosyalleşmenin de bir göstergesidir. Bir sorunu ortaya koymak, bunun üzerinde fikir beyan etmek önemli bir beceridir. Scamper tekniği aynı zamanda soru sorma alışkanlığını da beraberinde getirmektedir. Soru soran beyinler araştırmaya ve keşfetmeye daha açıktır.

Bu teknik, gruplar halinde uygulanabildiği gibi ev eğitiminde tek başına bir çocukla da uygulanabilmektedir. Bir oyun şeklinde yapılan teknikte çocuğa yine aynı kalıptaki sorular sorulmaktadır. Evde çocuğun sürekli kullandığı obje teknik ile yeniden ele alınabilir. Bu sayede çocuğun pek çok olaya karşı yaklaşım biçimi şekillenir.

Dolayısıyla, scamper tekniği tüm beyinlerin yaratıcı olduğunu kabul etmektedir. Bu yaratıcılığın harekete geçirilmesiyle canlı tutulacağını savunmaktadır. Bu savlar, bilimsel araştırmalarla kabul edilmiştir.

Opinyu