Girişimciler Dikkat! Balon Patlamak Üzere!

Pandemi sürecinde yaşanan tedarik zinciri bozulmaları, kapanmalar ve devlet yardımları global ekonomiyi farklı bir noktaya sürükledi. Ertelenen talep 2022 başlarından itibaren adresini bulmaya başladı ve talebin fazlalığı ile yüksek hammadde fiyatları enflasyonu tetikledi. Enflasyon söylentileri ile beraber bir de öne çekilen talep durumu iyice tavuk – yumurta problemine döndürdü. Merkez bankalarının bilançoları şiştikçe şişti ve oluşan bu “başı boş” fonlar genelde teknoloji hisselerine yığıldı. Fakat özellikle son birkaç aydır gelişmiş ülkeler de dahil olmak üzere geçtiğimiz 40-50 yılın enflasyon rekorları kırılmaya başlandı. Bu da negatif reel getirilere ve dolayısıyla da faiz artışlarına neden oldu. Artan faizler de sermaye maliyetlerini arttırdı ve yatırımlar da yavaşlamaya başladı. Yani balon patlamak üzere!

50 yıllık geçmişi olan ve portföyündeki girişimcileri, piyasa değişimleri hakkında uyarmak için hazırladığı kapsamlı notlarıyla tanınan Sequoia Capital, 2008’de yayınladığı “R.I.P Good Times” (Huzur İçinde Uyu İyi Zamanlar)” ve Mart 2020’deki “Black Swan” (Siyah Kuğu) notlarıyla girişimcilerini konjonktür hakkında bilgilendirerek hem kendilerini hem de girişimcilerini korumaya çalışmışlardı.

Önceki darboğazları ve yavaşlamaları başarıyla öngören ve proaktif davranan Sequoia Capital, yavaşlama kehanetlerine bu yılı çok sert bir uyarıyla ekledi. Hazırladığı 52 slaytlık sunumda Sequoia özetle, en başarılı görülen girişimlerin bile fon konusunda umduklarını bulamayabileceklerini vurguluyor ve V tipi değil de U tipi bir toparlanma olacağını öngörüyor. Yani VC’ler pandemi sürecinde olduğu gibi ani bir toparlanma değil, daha uzun sürecek bir süreç bekliyorlar.

Sunumda önemle altını çizmek istediğim bir notta şöyle diyor; “piyasadaki gerilemenin tüketici davranışlarını, işgücü piyasalarını, tedarik zincirlerini ve daha fazlasını etkilemesini bekliyoruz. Daha uzun süren bir iyileşme olacak ve ne kadar süreceğini tahmin etmek çok zor”

Hem sermaye maliyetleri hem de risk boyutu arttıkça, yatırım ilgisi, kârlılığa ulaşmış ve nisbeten daha az riskli olan şirketlere kayıyor haliyle.

Tıpkı Sequoia gibi Y Combinator da girişimcileri “en kötüsüne hazır olmaları” ve 10 maddede girişimcileri genel ekonomik durum karşısında nasıl davranmaları gerektiği konusunda uyardı.

YC, “Ekonomik Gerileme” başlıklı notta, “Eğer planınız önümüzdeki 6 ila 12 ay içinde fon toplamaksa, gerilemenin zirvesinde fon toplamaya çalışıyor olabilirsiniz” diye çok keskin bir uyarı yaptı ve “Şirketiniz iyi durumda olsa bile fon toplama başarı şansınızın son derece düşük olduğunu unutmayın. Fon toplamak ile ilgili planlarınızı gözden geçirmenizi ve hatta değiştirmenizi öneririz.” diyerek konunun hayati derecede önemli olduğunun altını çizdi.

Y Combinator’ın 10 maddelik uyarı listesi şöyle;

1. Ekonominin ne kadar kötüye gideceğini kimse tahmin edemez, ancak işler iyi görünmüyor.
2. Güvenli hareket, en kötüsünü planlamaktır. Mevcut durum son iki ekonomik gerileme kadar kötüyse, hazırlanmanın en iyi yolu önümüzdeki 30 gün içinde maliyetleri azaltmak ve nakit varlıklarınızı arttırmaktır. Amacınız “nakit bitmeden karlılığa ulaşmak” olmalıdır. (Burada “default alive” tabiri kullanılıyor. Default alive; Paul Graham tarafından “girişimlerin kendi kaynaklarıyla karlılığa ulaşabilmek için bulundurmaları gereken nakit” şeklinde tanımlanıyor. Diğer bir ifadeyle, eldeki nakit tükenmeden gelirlerin giderleri karşılayabileceği noktaya gelmesi olarak tanımlanabilir.)
3. Eğer default alive imkanınız yoksa ve mevcut yatırımcılarınız veya yeni yatırımcılarınız size şu anda daha fazla para vermeye istekliyse (son raundunuzla aynı şartlarda bile olsa), teklif edilen fonu almayı kesinlikle düşünmelisiniz.
4. Fon toplama yeteneğiniz ne olursa olsun, önümüzdeki 24 ay boyunca fon toplayamazsanız şirketinizin ayakta kalmasını sağlamak sizin sorumluluğunuzdadır.
5. Teknoloji şirketlerinin zayıf performanslarının VC yatırımlarını önemli ölçüde etkilediğini unutmayın. VC’ler para toplamakta çok daha fazla zorlanacak ve fon sağlayıcıları daha fazla yatırım disiplini bekleyecek. Ekonomik yavaşlama ve gerileme dönemlerinde, çok parası olan en üst düzey VC fonları bile sermaye dağıtımını yavaşlatır. Bu, girişim sermayesi yatırımları açısından fonlar arasında daha az rekabete neden olur ve bu da daha düşük değerlemeler, daha düşük turlar ve daha az sayıda anlaşmanın tamamlanmasıyla sonuçlanır. Ayrıca bu durumlarda, yatırımcılar en iyi performans gösteren şirketlerini desteklemek için daha fazla sermaye ayırarak yeni finansman sayısını da azaltır.
6. Şirketini son 5 yıl içinde kuranlar, fon toplama süreçleriyle ilgili bildiklerini tekrar sorgulamalılar. Çünkü, büyük bir ihtimalle, normal şartlar altında fon toplamadılar. Önümüzdeki süreçte fon toplama ile ilgili bildiklerinizin büyük bir bölümü gerçekleşmeyecek gibi görünüyor.
7. Seri A ya da ürün pazar uyumu öncesi dönemdeyseniz, açıkça ürün pazar uyumunu yakalayana kadar yeni bir yatırım turunun olmasını beklemeyin.
8. Planınız önümüzdeki 6-12 ay içinde fon toplamaksa, gerilemenin zirvesinde fon arıyor olabilirsiniz. Şirketiniz iyi durumda olsa bile başarı şansınızın son derece düşük olduğunu unutmayın.
9. Rakiplerinizin birçoğunun iyi plan yapmayacaklarını ya da yüksek nakit yakımını sürdüreceklerini ve yalnızca bir sonraki turlarında fon toplamaya çalıştıklarında başarısız olduklarını anlayacaklarını unutmayın. Sadece hayatta kalmaya odaklanarak bile, ekonomik yavaşlama dönemlerinde genellikle önemli bir pazar payı elde edebilirsiniz.
10. Daha fazla fikir için oluşturduğumuz bu videoyu izleyin: Ekonomik Gerileme Sırasında Girişiminizi Kurtarın

Ünlü VC Bill Gurley de benzer şekilde Twitter’dan girişimcileri uyardı ve bu dönemin sadece bir “an” olmadığını belirterek, “Sermaye maliyeti önemli ölçüde değişti ve her şeyin eskisi gibi olduğunu düşünüyorsanız, o zaman Thelma ve Louise gibi bir uçurumdan aşağı düşüyorsunuz” diye yazdı.

Common stock even more at risk from recaps and down rounds so there is alignment between founders, employees, and investors. The cost of capital has changed materially, and if you think things are like they were, then you are headed off a cliff like Thelma and Louise. pic.twitter.com/Vqw5SGq4Sd

— Bill Gurley (@bgurley) May 23, 2022

Steroidli Dot-Com Balonu

2000’lerin başında yaşanan dot-com balonu sermaye piyasaları için aslında bir ders niteliğindeydi. Fakat 2008 sonrası parasal genişleme trendi sermayeyi tekrar teknoloji şirketlerine yönlendirdi. Bu kadar bol paranın olduğu ortamda startuplar da cilalatıldı, parlatıldı.

Hiçbir zaman elde edemeyecekleri nakit akımlarının yüzlerce katından değerlenerek bomboş ve işe yaramaz oyuncak şirketler ortaya çıktı. Girişimciler arasında finansal metrikleri konuşmak, “sığ düşünce” olarak eleştirildi.

8-10 aylık şirketlerin pazar değil ürün odaklı inovasyonları, “birkaç influencer ile hallederiz” mantığıyla köpürtülerek kitlelere dayatıldı. Bu dayatmayla başlarda suni değerler oluşturuldu ve “milyar” kelimesi herkes için çok standart bir hale geldi.

Fakat kendilerine dayatılan ürünler karşısında bocalayan ve bir süre sonra da bunalan kullanıcılar, hemen bir sonraki “balon ürüne” yöneldiler. Bu da hem pazarda aptalca bir ürün bolluğuna hem de başlarda şişirilmiş şirketlerin teker teker dökülmelerine neden oldu.

Operasyonel karlılığı olmayan, kuruluşundan beri 1$ pozitif serbest nakit akımı üretemeyen “plaza cicisi” şirketler adeta birer “nakit yakma makinasına” dönüştüler. Sentetikliğin son derece farkında olan yatırımcılar ise şirket değerlerini daha da “pump” ederek gerçekte değer üretme kapasitesi çok daha yüksek işletmelere şans tanımadılar. Bugün artık şartlar değişti. WACC (ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti) çok yüksek. Üstelik balon söylentileri çok hızlı yayılmaya başladı. Spekülatif (ya da değil) büyümeye odaklanarak maksimum çarpanla exit yapma sevdası yerini karlı ama daha mütevazı ROI’lere bıraktı. VC’ler de artık PE gibi davranmak durumunda.

Bu görüşlere paralel olarak, benim de girişimci dostlarıma naçizane tavsiyelerim ise şöyle:

1. Nakit akımlarınızı önemseyin. Para bir müddet daha çok kıymetli ve pahalı olacak.
2. Operasyonel karlılığı yüksek iş modelleri üzerine çalışın. Özellikle iç pazarda iseniz, reel kazançlarınızı doğru hesaplayın.
3. Termsheet imzaladım diye yelkenleri suya indirmeyin. Çok fazla vazgeçen yatırımcı duyuyorum bu aralar.
4. Şirket değerlemelerinizi yaptırın ve deal öncesi option pool kısmını halledin.
5. Yalın büyümeye odaklanın, pazarla beraber hareket edin. Pahalı satış kanallarını bir süre unutun.
6. Para ve emek açısından (sermaye ve insan kaynağı) daha azıyla daha fazlasını yapmaya çalışın. Yani verimliliği arttırın.

Herkese kolaylıklar diliyorum.

Sevgiler

Engin Alemdar