2022’den 2023’e Girişim Yatırımları

2022 hepimiz için zor bir yıl oldu. Girişimler için de zordu. Hele de 2021 gibi bahar niteliğindeki bir yıldan sonra…

2021 hepimizin pandemiden çıkışı beklediğimiz, piyasalara inanılmaz paraların saçıldığı, faizlerin birçok ekonomide negatif olduğu ve getiri peşinde koşan yatırımcıların riskli varlıklara yöneldiği bir yıldı. Girişimciler için bir cennet. Yüksek getiri sunan tabi yüksek riskli olan girişim sermayesi yatırımı da büyük ilgi gördü. Küresel çapta girişim yatırımları 2020’ye göre %99 artışla 681 milyar dolar oldu. SPAC (Special Purpose Acquisition Company) ve IPO (Initial Public Offering) öne çıktı. 2021 yılında SPAC ve IPO sayısı toplamda 613’ü buldu.

2022’de Girişim Yatırımları

2022 yılı ise bildiğimiz üzere yüksek enflasyonun kalıcı mı olduğu tartışmaları ile başlayıp, merkez bankalarının sıkı para politikası konusunda kararlı olduğuna inandırmaya çalıştığı bir yıl olarak devam etti.  FED enflasyonu “yanlış” olarak geçici diye nitelemiş ve arz yönlü faktörlere bağlamıştı. Ancak enflasyondaki kalıcı eğilim ve ücret-fiyat spirali, FED’in daha agresif bir tavır almasına neden oldu. FED üç defa politika faizini 75 baz puan arttırdı. Şimdilerde o ilk şahin tutumu zayıflasa da FOMC (Federal Open Market Comitee) tutanakları sıkı duruşun 2023’te de süreceğini gösteriyor.

2022 yılının maalesef tek sıkıntısı yüksek enflasyon değildi. Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş, jeopolitik risklerin de yükselmesine neden oldu. Enerji başta olmak üzere tüm emtiada yükseliş görüldü. Haliyle küresel çapta belirsizlik arttı.

Bir yandan enflasyon ve enflasyonla mücadele için sıkı para politikaları, diğer yanda jeopolitik risklerdeki artış; getirisi ve de riski yüksek girişim yatırımlarının azalmasına neden oldu. Girişim yatırımları 2022’de 445 milyar dolara düştü. Üçüncü ve dördünü çeyreklerdeki düşüşler ise daha çarpıcı. Üçüncü çeyrekte geçen yıla göre yaklaşık %53, dördüncü çeyrekte ise geçen yıla oranla %58’lik bir azalış söz konusu olmuştu.

Şekil1. Küresel Girişim Sermayesi Yatırımları

Yükselen faizler girişimlerin değerlemelerini etkiledi tabii ki. Düşük faiz oranlarında değerleri çoğu zaman “abartılı” hesaplamalara neden olan girişimlerin daha düşük değerlemelere maruz kaldıklarını gördük. Hatta bazıları bir önceki yatırım turundaki değerlemesinden daha az bir değerleme ile karşılaşarak girişim dünyasındaki tabiri ile “down round” oldular.

Örneğin 2021’in popüleri kripto ve defi sektöründen BlockFi 2021 Mart ayında 3 milyar dolar değerleme ile yatırım turuna çıkmışken, 2022 Haziran’ında yeniden yatırım turuna çıktığında değerlemesi 1 milyar dolar olarak belirlenmişti. Bu down round da kripto piyasasında ardı ardına yaşanan can sıkıcı gelişmelerin de payı vardır kuşkusuz. Ama BlockFi tek değil. Belki de en çarpıcı örnek İsveç’li Klarna. 2021 yılında 45 milyar dolar değerleme ile yatırım turuna çıkan Klarna, bir sene sonraki değerlemesi ancak 6.7 milyar dolar olmuştu. %85’lik bir down round!

Değerlemelerin böyle düştüğü bir yılda unicorn sayısının da azalması kaçınılmaz oldu. 2021’de her çeyrekte ortalama 150 unicorn çıktı. Hatta bu 2021 üçüncü çeyrekte 167 ile zirve yaptı. Ancak 2022’de üçüncü çeyrekte 38, dördüncü çeyrekte ise 22 girişim unicorn mertebesine erişebildi.

Şekil.2 Unicorn Sayısı

Girişim Yatırımları: 2023’te bizi neler bekliyor?

2022’den birçok problemi 2023’e de taşıdık. Küresel olarak enflasyon hala bir sorun. Bu sorunun resesyona neden olmadan halledilip halledilmeyeceği henüz net değil. Jeopolitik gerilimler devam ediyor. Yani girişim yatırımları için çok da uygun bir ortam yok. En azından 2021 gibi olamayacağı net.

Tabii resesyonlar girişimler için zorlayıcı ama verimli dönemler olabiliyor. Daha kreatif, daha az bütçeli, maliyet tasarrufu sağlayan projelerin üretilebiliyor. Bu da daha sağlam projelerin aslında yatırım arayışına çıkmasına neden olacak.

Tabii yatırımcı daha az olan kaynağını daha efektif harcamak isteyecek. Zaten temelde faizler yükselmiş, likiditenin getirisi ana vatanında da fazla, dolayısıyla ancak gerçekten etkin ve yatırım yapılmaya değer projeler değerlendirilecek. Yani 2021’in “VC turistleri” artık evine dönüyor ve 2023’te daha sağlam projeler yatırım tutuna çıkacak.

Özellikle bu yıl, enerji krizinden de dolayı için enerji verimliğini önceleyen, yeşil ve sürdürülebilir projeler yatırımcıların daha çok radarına girecek. Durum tespiti yani “due dilligence” artık daha fazla gündemde olacak. Yatırımcı kıt olan kaynağını risk ve getiri dengesini göstererek en etkin şekilde harcamak isteyecek. Öyleyse girişimcinin sadece iş fikrini doğru anlatması değil, finansallarının kaliteli ve tutarlı olması da hayli, hatta belki daha da önemli, hale gelecek.

Venture Capital World Summit; 2023’te girişim dünyasında aşağıdaki konuların tartışılacağını vurguladı:

• Sürdürülebilirlik ve sosyal etki
• Veri ve analizin önemi
• Yeni piyasalara nüfuz etme
• Alternatif finans modelleri (kitle fonlama gibi)
• Çeşitlilik ve kapsayıcılık gibi

Her ne kadar zor bir yıl bizi beklese de girişimci zaten bu zorlukların üstesinden gelebilen ve meydan okuyan bir karaktere sahip olmalıdır. Öyleyse bu yıl kolayı seven girişimcilerin silindiği gerçek girişimcilerin ön plana çıkacağı bir yıl olacak. Hepimize kolay gelsin.

Doç. Dr. Derya Hekim