4 ŞUBAT DÜNYA KANSER GÜNÜ

Yavuz Selim Sılay & Ayşegül Birlik

Kanser küresel bir sağlık sorunudur. Her yıl 10 milyon kişi kanserden ölüyor. Bu sayı HIV/AIDS, sıtma ve tüberkülozun toplamından daha fazla.
Kanser, dünya genelinde ikinci önde gelen ölüm nedenidir.Kanser ölümlerinin %70’i düşük-orta gelirli ülkelerde meydana gelmektedir. Önleme, erken teşhis ve tedavi için kaynağa uygun stratejiler uygulanarak her yıl milyonlarca hayat kurtarılabilir.

“Yaygın kanserlerin en az üçte biri önlenebilir.”

Kanserden ölümlerin yaklaşık üçte biri tütün kullanımı, aşırı kilo, alkol tüketimi, düşük meyve ve sebze alımı ve fiziksel aktivite eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
Kanserin toplam yıllık ekonomik maliyetinin 1,16 trilyon ABD doları olduğu tahmin edilmektedir. Uzmanlar, 2030 yılına kadar kanser ölümlerinin yıllık 13 milyona çıkacağını tahmin ediyor.

Eğer harekete geçmezsek!

Kanser, vücudun yapı taşları olan hücrelerde başlar. Normalde vücut ihtiyaç duyduğunda ölen eski hücrelerin yerine yeni hücreler oluşturur. Bazen bu süreç yanlış gider. Yeni hücreler, ihtiyaç olmadığında bile büyür ve eski hücreler gerektiğinde ölmezler. Bu ekstra hücreler, tümör adı verilen bir kütle oluşturabilir. İyi huylu tümörler kanser değildir, kötü huylu olanlar ise kanserdir.

2020′ de dünya çapında tahmini 19,3 milyon yeni kanser vakası ve yaklaşık 10 milyon kanser ölümü meydana geldi. Kadın meme kanseri, en sık teşhis edilen kanser olarak akciğer kanserini geride bıraktı. Sonra sırayla kolorektal, prostat ve mide kanserleri izliyor. 

Akciğer kanseri, tahmini 1,8 milyon ölümle (%18) kanser ölümünün önde gelen nedeni olmaya devam ederken, bunu kolorektal (%9,4), karaciğer (%8,3), mide (%7,7) ve kadın meme (%6,9) kanserleri izledi.

Küresel kanser probleminin 2040′ ta 28,4 milyon vaka olması, 2020’ye göre %47’lik bir artış olması bekleniyor. Durum küreselleşme ve büyüyen bir ekonomi ile ilişkili risk faktörlerinin artmasıyla daha da kötüleşebilir. Kanseri önleyici önlemlerin yaygınlaştırılması ve kanser bakımının sağlanması için sürdürülebilir bir altyapı oluşturma çabaları, küresel kanser kontrolü için kritik öneme sahiptir.

Kanserler için risk faktörleri

Tütün kullanımı, alkol tüketimi, sağlıksız beslenme, fiziksel hareketsizlik ve hava kirliliği kanser ve diğer bulaşıcı olmayan hastalıklar için risk faktörleridir.

Bazı kronik enfeksiyonlar kanser için risk faktörleridir. Bu durum özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde özel bir sorundur. 2018 yılında küresel olarak teşhis edilen kanserlerin yaklaşık %13’ü, Helicobacter pylori, insan papilloma virüsü (HPV), hepatit B virüsü, hepatit C virüsü ve Epstein-Barr virüsü dahil olmak üzere kanserojen enfeksiyonlara bağlandı.

Hepatit B ve C virüsleri ve bazı HPV türleri sırasıyla karaciğer ve rahim ağzı kanseri riskini artırır. HIV ile enfeksiyon, rahim ağzı kanseri geliştirme riskini altı kat artırır.

4 ŞUBAT DÜNYA KANSER GÜNÜ

Dünya Kanser Günü ilk kez 2005 yılında Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü (UICC) tarafından kabul edilmiştir. Aynı yıl ülkemizde de Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Derneği tarafından başlatılmış, Dünyada ve ülkemizde kanser konusundaki en büyük kampanyalardan biri olmuştur.

2022-2024 teması ise kanser bakımında açığı kapamak / eksiklikleri gidermek sloganında toplanmış.

“CLOSE THE CARE GAP”

Dünya nüfusunun yarısı, tüm temel sağlık hizmetlerine erişimden yoksundur. Konu kanser olduğunda, kanserin önlenmesi, teşhisi ve tedavisinde hayranlık uyandıran gelişmelerin yaşandığı bir dönemde yaşıyor olmamıza rağmen, çoğu kişi temel bakımdan mahrum bırakılıyor.

2022 yılı: Sorunun farkına varmak

Kampanyanın ilk yılı, tüm dünyada kanser bakımındaki eşitsizlikleri anlamak ve farkındalığı artırmakla ilgilidir.

Çünkü;

Kanser bakımındaki eşitsizlik hayatlara mal oluyor.
Kanser tedavisi arayan insanlar her fırsatta engellerle karşılaşıyor.
Etnik köken, cinsiyet, cinsel yönelim, yaş, engellilik ve yaşam tarzına dayalı gelir, eğitim, konum ve ayrımcılık, bakımı olumsuz etkileyebilecek faktörlerden sadece birkaçıdır.
Bu engeller sevdiklerimiz de dahil olmak üzere herkesi etkiler ancak değiştirilebilirler.

2023: Sesimizi yükselterek bir araya gelmek ve harekete geçmek

Arkadaşlarımızı, ailemizi, iş arkadaşlarımızı ve topluluklarımızı harekete geçireceğiz çünkü biliyoruz ki birlikte neredeyse her şeyi başarabiliriz.

2024: Liderlerden hareket bekliyoruz

Kampanyanın son yılı liderlerin katılımını sağlamak hedefleniyor. Liderlerden temel nedenlerini ele alarak sağlık eşitsizliklerini ortadan kaldırıp herkesin ihtiyaç duyduğu zaman ve yerde kaliteli sağlık hizmetlerine erişebilmeleri için çalışmalar bekleniyor.

 İsterseniz siz de bu harekete destek olmak için bir görsel mesaj hazırlayıp çevrenizle paylaşabilirsiniz.

www.worldcancerday.org/custom-poster

KANSERDEN KORUNMAK

Dünya Sağlık Örgütünün kanser riskine karşı önerileri;

– Tütün kullanmamak
– Sağlıklı bir vücut ağırlığının korunması
– Meyve ve sebzeler dengesinde sağlıklı bir diyet yemek
– Düzenli  fiziksel aktivite
– Alkol tüketiminden kaçınmak veya azaltmak
– Aşının önerildiği bir gruba dahilseniz, HPV ve hepatit B aşısı
– Ultraviyole radyasyona maruz kalmaktan (öncelikle güneşe ve suni bronzlaşma cihazlarına maruz kalmaktan kaynaklanır) kaçınmak ve/veya güneşten korunma önlemleri kullanmak
– Sağlık hizmetlerinde radyasyonun güvenli ve uygun kullanımının sağlanması (tanı ve tedavi amaçlı);
– İyonlaştırıcı radyasyona mesleki maruziyeti en aza indirmek; ve
radon (binalarda – evlerde, okullarda ve işyerlerinde – uranyumun doğal çürümesinden üretilen radyoaktif bir gaz) dahil olmak üzere dış mekan hava kirliliğine ve iç mekan hava kirliliğine maruziyeti azaltmak.

Kaynaklar:

Assessing national capacity for the prevention and control of noncommunicable diseases: report of the 2019 global survey. Geneva: World Health Organization; 2020.

Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin. 2021

www.worldcancerday.org